HISTORIARUM SANCHUNIATHONIS é uma tradução para latim, de F. Wagenfeld em 1837 da história dos Fenícios por Sanchoniato, (Sanconíaton) cuja origem remontará a tempos antes da Guerra de Tróia, consta que de tempos, da mítica rainha Semiramis...
Não se encontra traduzido para outra língua vulgar, pelo menos que eu tenha encontrado na internet, mas parte da tradução em português, está em diversos artigos publicados no Instituto.
O que aqui fica é apenas uma transcrição do latim que se encontra nesse livro, com eventuais falhas na passagem digital do documento.
Deixei-o em letra minúscula, porque:
- O propósito não será ler o latim, mas reparar que Tartesso e Melicarto aparecem vezes sem conta... Melicarto era a designação fenícia e cartaginesa para Hércules. Tartesso era o reino do sul ibérico, provavelmente com capital em Cádis.
- Aparecem bastantes referência às navegações, e não apenas às dos fenícios...
O mais notável é que o original da tradução grega de Philo de Biblos parece ter aparecido num convento português, aquando do decreto do fim das ordens monásticas... e desbarato das suas bibliotecas.
Foi anunciado e logo desapareceu, de novo e talvez para sempre.
Salvou-se para o público a transcrição para latim feita por Wagenfeld, seis meses depois, em Hanover!!
À importância destes documentos já tinha dado relevo em Abertura de Sancho.
----------------------------------------------------------
HISTORIARUM SANCHUNIATHONIS
LIBER PRIMUS.
I Principium hujus universi ponit Aërem tenebrosum ac spiritu fætum, seu mavis tenebrosi aëris flatum ac spiritum, chaosque turbidum altaque caligine circumfusum. Haec porro infinita esse, nullumque nisi longo sæculorum intervallo terminum habere. Verum ubi spiritus, inquit, amore principiorum suorum flagrare coepisset, eumque simul esset mixtio consecuta, nexum hunc mutuum Cupidinem appellarunt. Is quidem omnium rerum procreationis principium fuit. Tum spiritus suam ipsius iniit procreationem, qua ex conjunctione prodiit Mot (id quod limum nonnulli, alii aquosæ mixtionis corruptionem esse volunt), ex qua sequutæ productionis semina, ipsaque adeo rerum universarum generatio existiterit.
II. Cæterum quædam animantia erant, omni carentia sensu, quae intelligentia præditos animantes procrearunt, quibus nomen erat Zophasemin (coeli contemplatorum), atque qui in ovi figuram conformati erant. Illico antem Mot cum sole, luna, stellis, ac reliqua majorum astrorum multitudine emicuit. Cum autem aër igneum emisisset splendorem, ex ardenti maris terrarumque inflammatione, venti, nubes, magnoque ruentium impetu cælestium imbrium et nimborum effusiones exstitere; cum autem hæc omnia, quæ distincta paullo ante ac propter vehementiorem solis æstum a propria sede disjuncta fucrant, in eodem rursus ære concurrerent, atque alio cum aliis committerentur; tonitrua simul ac fulgura peperere; quorum ad tonitruum fragorem, descripti antea intellectu praediti animantes velut a somno excitati, horrendoque sonitu exterriti, mares pariter ac feminæ tam in terra quam in mari cæperunt moveri.
Quæ omnia in Taauti de mundi ortu commentariis leguntur; atque hæc quidem ipse cum argumentis et conjecturis, quas mentis acie perviderat, excogitavit; tum eorum quoque facem nobis prætulit.
Spiritus vero quattuor genuit filios superbos atque impudentes et celerrimos, qui quum pubertatem ingressi dirum permultos annos gererent bellum, haud multum abfuit, quin mundum diruissent. Quod ut impediret pater orbem terrarum iis distribuit in hunc modum; Orbio dedit, regiones meridionales, Typhoni autem septemtrionales, Cadmo Orientem, Rachimo ea quæ spectant in occasum solis. Attamen bello haud abstinebant, sed irruptiones fecere Orbius in regnum Typhonis, Typhon autem in Orbii regionem. (Græci Typhonem Boream nominant, Orbium autem Notum.) Multas autem mulieres in matriomonium ducentes, multitudinem procrearunt, filiorum fortium, ventorum.
III. Tum ex Colpia vento ejusque uxore Baaut (quo verbo Phænices noctem significant) procreati sunt Aeon et Primogenitus, mortales homines, ex quibus Aeon cibi .cx arboribus petendi auctor fuit, quam ob caussam hi principes terræ consecrarunt germina, iisque Deorum in loco habitis adorationis cultum tribuerunt, quibus non ipsi modo, sed ipsorum etiam posteri, majoresque omnes vitam tolerarunt, inferiasque perfecerunt atque libamina, quæ quidem diyini cultus cogitationes cum illorum imbecillitate animique angustiis congruebant.
Ex his procreatos, narrat Sanchuniatho, Genum et Geneam nominatos fuisse, Phænicenque incoluisse. Quum autem vehementior urgeret æstus, in cælum manus ad Solem sustulisse, quippe quem unum creli moderatorem esse crediderint. Hac de caussa etiam Beelsamen eum nominabant, coeli doininum, qui Græcis est Zeus sive Jupiter. Neque enim sine ratione pluribus ista modis explicate distinguenda putavimus, sed varias hac etiam in parte nominum quæ rebus attribuuntur rationes ac significationes secuti sumus, quæ Græci cum ignorarent, alieno accepere sensu, in errorem ambiguitate significationis inducti.
Porro ex genere Aeonis et Primogeniti natos ait essc liberos morti similiter obnoxios, cosque Lucis, Ignis et Flammæ nominibus appellatos, qui cum ex mutua lignorum collissione ignem reperissent, ejusdem usum docuerint homines. lidem filios genuere, qui mole ct proceritate corporis valgus hominum longe superarent, quorum nomina iis attributa sunt montibus, quos ipsi occuparant, quare Cassius, Libanus, Antilibanus et Brathyus montes nomen ab illis accepere.
Horum filii erant Memrumus et Usous et Hypsuranius, qui a matribus ejusmodi invenere appellationes, mulierculis, quæ sui copiam eis temporibus obvio cuilibet impudentissime faciebant. Jam vero Hypsuranium dicunt Tyrum incoluisse, ac tiguriorum ex calamis cum junco papyroque contextis efficiendorum artem excogitasse, gravesque exercuisse inimicitias cum Usoo fratre, qui princeps pellibus, quas feris a se captis detraxerat, corpus instituerit tegere; cumque, turbulenta imbrium ventorumque tempestate coorta, ex Tyri arborum collisione ignis exarsisset, arbore, cujus ante ramos amputarat, navigii loco mari sese, nullo licet exemplo, committere ausus est Usous. Geminos quoque cippos cum igni ventoque dedicasset, mox utrique adorationis cultum exhibuit, quasque venando ceperat, ferarum libavit sanguinem. Posteaquain autem supremum isti omnes diem obiissent, qui superstites remansere, virgas ac cippos in eorum honorem consecratos adorasse dicuntur festosque dies solenni ritu quotannis peregisse.
IV. Multis autem post seculis ex Hypsuranii illius sobole Venator et Piscator sunt nati, qui piscationis et venationis artem invenere, ac toti piscatorum venatorumque ordini súum postea nomen indidere; ab iisdem procreati sunt duo fratres, qui ferrum invenerunt asumque ferri; quorum alter, cui Chrysoris erat nomen (quem Græci Vulcanum vertunt) plurimum operæ studiique collocavit partim in eloquentia, partim in cantionibus artibusque divinandi. Is etiam hamum atque escam, piscatorum limeam ac rates tumultuarias invenit omniumque mortalium primus navigavit, quamobrem eum quoque post obitum Dei instar colebant, ipsumque præterea Diamichii nomine appellabant. Neque etiam desunt, qui ab ejusdem fratribus struendorum ex lateribus murorum rationem excogitatam esse velint. Ab ejusdem posteris geniti sunt adolescentes duo, quorum unus Artifex, alter vero terrestris Indigena nuncupatus. Hi quisquiliarum cum lateritio luto miscendarum, utriusque vero solis calore exsiccandi tectorumque ædibus imponendi auctores fuere. Alios item duos procrearunt, quorem alter Agri nomen accepit alter Rustici sive Agricolæ, cui etiam simulacrum eximio cultu est dedicatum templumque in Phænice, quod ab aliquot jugatorum boum paribus gestabatur; quin etiam apud Byblios maximus Deorum habetur. Ambo præterea construendis ædibus non solum atria, verum etiam ducta in orbem septa cum speluncis addidere. Ab iis tam agricolarum, quam venatorum, qui canibus utuntur, genus propagatum, quibus Erronum et Titanum attributum nomen.
Horum filii erant, ut dicitur, Amynus et Magus, quibus villarum gregumque alendorum rationes feruntur acceptæ; ex istis nati sunt Misor et Sydyc (hoc est solutu facilis et justus), qui salis usum reperere. Misoris filius Taautus, quem Aegyptii Thooth, Alexandrini Thoyth, Græci Mercurium nominavere, primorum in scribendo elementorum erat inventor. Sydyc autem filios habuit Dioscuros seu Cabiros seu Corybantes, seu denique Samothraces, quos dicit principes navem invenisse. Ex his alii progeniti sunt, qui et herbas et venenatorum morsuum curationem cantionesque invenerunt.
V. Eorundem ætate natus est Eliun quidam nomine Altissimus, itemque femina, cui Beruth erat nomen, quorum domicilium erat in iis locis, ubi jam Bybliorum urbs exstructa est; habebant autem filium Epigeum sive Indigenam, quem postea Cælum nominabant; a quo etiam sublime illud elementum, quod supra nos volvitur, propter eximiam pulchritudinis speciem cælum vocarunt. Is sororem iisdem natam habebat parentibus, cui nomen Terra, quod propter singularem ejus corporis venustatem cum ea, quam terram vocamus, postca communicarunt; quorum pater Altissimus, cum ferarum congressione periisset, Deorum in numerum relatus, a liberis colebatur, libationibus et sacrificiis. At Coelus ubi paternum in imperium successisset, Terram sororem matrimonio secum junxit, ex eaque liberos quattuor suscepit, Ilum qui etiam Saturnus dicitur, Betylum, Dagonem, (qui Sito seu frumenti præses nominatur) atque Atlantem. Ex aliis autem uxoribus ingentem liberorum multitudinem genuit, id quod adeo grave et acerbum Terræ accidit ut zelotypia vehementiore succensa, a Coelo multis ante probris onerato divortium fecerit. Cælus autem, etsi ab eo discesserat, vi tamen quoties libitum crat, eadem oppressa, domum sese denuo recipiebat. Verum et susceptos ex ca liberos interficere conatus est, Terramque ipsam, quæ convocatis auxiliaribus copiis ejus impetum sæpe propulsavit.
Interea Saturnus cum virilem attigisset ætatem, Mercurii Trismegisti , (qui ipsi a tabulis et codicillis erat) consilio atque opibus, maternas ulturus injurias, Cælo patri acriter sese objecit. Idem liberos procreavit Proserpinam ac Minervam, quarurum prior virgo mortua est. Minerva autem Mercurioque auctoribus Cronus et falcem ex ferro et hastam sibi conflavit. Tum Mercurius Saturni sociis vehemens contra Cælum pro Terra dimicandi magicis cantionibus injecit desiderium; his igitur instructus copiis Cronus bellum cum patre committit coque imperii finibus ejecto, regnum capessit. Hoc in certamine capta Cæli concubina, cujus ille singulari amore flagrabat, quam gravidam Dagoni in matrimonium dedit, apud quem susceptam ex Cælo fætum enixa Demaroontem nominavit. Tum vero Saturnus ædes suas cingit, muro, urbemque condit omnium in Phænicia primam, Byblum, fratrem autem, quod eum suspectum haberet, Atlantem, Mercurio suadente, alta terra defossum, obruit.
VI. Eodem fere tempore Dioscurorum posteri ratibus navigiisque conflatis, cum navigarent, ad Cassium montem ejecti templum eo loco dedicarunt. Jam vero socios Ili, qui Saturnus idem erat, Eloim quasi Saturnios appellarunt, qui ejusdem Saturni æquales etiam dicebantur. Porro Sadidum filium Saturnus, quod secus aliquid de illo suspicaretur, gladio suo jugulavit, manusque paternas exstincti sanguine cruentavit. Mox etiam filiam truncavit capite, ut reliqui omnes Dii hanc Saturni mentem penitus obstupescerent. . At Cælus cum interim exsularet, post aliquod temporis intervallum Astarten filiam virginem cum duabus aliis sororibus, Rhea et Dione summisit, quæ Saturnum fraude insidiisque tollerent. Verum Saturnus amore blanditiisque captas sorores ambas secum matrimonio copulavit. Quod cum Cælus audiisset Fatum et Pulchritudinem cum aliis sociis adversus eum expeditionem jussit suscipere, quam pariter utramque Saturnus illecebris delinitam apud se retinuit.
Præterea Cælus Deus Bætylia reperit, animatos lapides insolenti arte molitus. Cæterum Astarte filias septem Titanidas sive Dianas Saturno peperit, simulque Rhea totidem filios, quorum postremus, ut primum lucem aspexit, consecratus est. Quin etiam ex Dione quidem puellas, ex Astarte vero mares præterea duos, Cupidinem Amoremque suscepit. Dagon autem, quod frumentum et aratrum invenisset, Aratrius Jupiter nuncupatus est. Sydyco, quem justum interpretamur, una ex Titanidis Aesculapium peperit. Saturno præterea liberi tres in Peræa nati, Saturnus, ejusdem cum patre nominis, Jupiter Belus et Apollo. His propemodum equales Pontus Typho ct Nereus Ponti pater. Ex Ponto Neptunus et Sido nascuntur. Sidonis autem suavitas et elegantia vocis erat , ut hymni modulate canendi artem princeps inveniret. A Demaroonte Melicarthus, qui et Hercules, procreatur, et mox Caelus ad Demaroontis sese partes adjungens, Ponto, a quo defecerat, denuo bellum movet. At Pontus Demaroontem, qui magno impetu suos in fines incubuerat, in fugam vertit; ille autem felicis fuga gratia sacrificium vovit. Porro Saturnus anno cupati regni altero supra tricesimum, ubi Cælum patrem mediterraneo quodam in loco structis insidiis captum in potestatem habuisset, verenda ipsi juxta fontes fluviosque circumfusos amputavit: quo loco Cælus idem postea consecratus est. Tum vero dispertitus ejus ac dissipatus spiritus est, et sanguis e vulnere defluens in vicinorum fontium ac fluviorum aquas distillavit. Locus etiamnum ostenditur.
VII. Saturnus autem com discessisset, Cæli socii hæc incolebant loca, magnaque erant auctoritate. Eodem fere tempore Poras, ex Oriente advena, Calo templum consecravit, patrique Barato columnas; camelo autem' vectus per hanc regionem, sacra tuebatur, Cælique cultores defendebat.
Astarte vero, quæ Maxima nominatur, Jupiter Demaroon ct Adodus Deorum rex in ea regione Saturno consentiente regnabant. Astarte capiti suo tanquam regni insigne, tauri caput imposuit; cumque terrarum orbem peragraret, lapsam de cæli stellam reperit eamque in Tyro sancta insula consecravit. (Cæterum hanc ipsam Astartem Phænices Venerem esse memorant.) At vero Saturnus, dum orbem lustrat universum, Minervæ filiæ totius Atticæ regnum tradit.
Ac diræ pestilentiæ inclementia exitioque commotus, filium, quem umum ex legitima susceperat uxore, Cælo patri totum flammis consumtum immolat; tum sibi verenda circumcidit, sociosque omnes ad simile factum per vim adigit; nec multo post Muth filium, quem ex Rhea genuerat, vita functum consecrat (quem Phænices modo Mortem, modo Plutonem appellant.
Deinde Saturnus Byblum urbem Deæ Baaltidi, quæ etiam Dione vocabatur, Berytum autem Neptuno et Cabiris, Agricolis item et Piscatoribus dono dedit, ubi Ponti reliquias iidem consecrarunt.
Taautus vero Deus cum jam antea Cæli imaginem effinxisset, mox Saturnum etiam atque Dagonis cæterorumque Deorum vultns, unaque sacros elementorum characteres expressit. Quin etiam insigne regni Saturno ejusmodi excogitavit, oculos in vultu binos ac totidem in occipite, quorum duo placide connivcrè videbantür: salas item singulis in humeris geminas, ex quibus explicatæ duæ, due vero contractæ ac demissæ erant. Atque oculorum symbolo significatum voluit Saturnum et dormiendo cernere, et dormire vigilando; alarum autem et volare quiescendo et volando quiescere.
Ceteris autem Diis alas in humeris duas tantum attribuit, quippe qui Saturnum ipsum volando sequerentur. Ad ejusdem Saturni caput alas geminas aflinxit, quarum altera mentis principatum, altera sentiendi vim indicaret.
VIII. Saturnus autem cum in Noti venisset principatum, Taautum Deum Aegypti universæ regem creavit. Atque hæc principes omnium Cabiri septem liberi Sydici cum Aesculapio fratre octavo, ipsiusmet Taauti jussu in commentarios tabulasque retulerant. Thabionis autem filius, primus apud Phænices ex omni memoria sacrorum interpres , dem allegoriis quibusdam ementitus, cum naturalium et corum, quæ passim hoc in mundo contingunt affectionibus conjuncta , Prophetis orgia celebrantibus et sacrificiorum mysteriorumque principibus tradidit. Qui deinceps inanem hanc ostentationem, quam omni spe omnique studio augere conati erant, suis quoque successoribus et initiatis reliquere, quorum unus Isiris quidam fuit, trium inventor literarum, frater Chnæ illius, qui primus postea Phoenix vocatus est.
IX. At vero Græci, homines præ ceteris gentibus politi admodum et elegantis ingenii, prim?in quidem istorum pleraque sibi tanquam propria vindicarunt; sed cum aures atque animos fabularum voluptate permulcere 'vellent, novis eadem ac multiplicibus postea commentorum, quasi ornamentorum accessionibus supra modum exaggerarunt. Atque hinc Hesiodus cyclicique poëtæ, quorum fabellis omnia circumsonant, propria sibi quædam Gigantum ac Titanum certàmina castrationesque confinxere. Quæ cum illi passim et ubique jactarent, veritatem ipsam oppresserunt. Aures vero nostræ jam inde ab infantia illorum fictionibus assuetæ , et opinionibus per multa sæcula propagatis occupatæ, quam semel accepere fabularum vanitatem, perinde ac depositum aliquod, ut statim ab initio dixi, custodiunt, quod ab ipso tempore vires ac robur acceperit, possessionemque ita confirmavit suam, ut eam excutere longe difficillimum sit, jamque veritas ipsa nugarum, adulterinæ vero ac spuriæ narrationes loco veritatis habeantur.
LIBER SECUNDUS.
I. Cum autem Typho Sabibo bellum inferret, Demaroon Sabibi calamitate usus, Cabiris adjuvantibus, naves ad terram appulit, vicitque Sabibum; regnum autem ejus expugnatum Juro dedit fratri.
II. Cabiri autem cum discessissent, Taauti comites, potestatis cupidi, regem fugarunt, pendentes quc a nemine regno præerant. Multas autem habitantes urbes, magna erant potentia, atque cum ar, mentis peragrabant loca ad mare sita; eorum conlinia erant apud Ilotham ; cum Taauto ejusque sectatoribus 'diu gerebant bella.
III. Amorius quidam filius erat Cabirorum; eique erant Sidimus et Chittius filii; e quibus Chitlius Onacyni viri filias in matrimonium duxit filiosque procreavit quinque; oppidum autem Aradum, quod condiderat, Adonio dedit filio; Adonii vero filii speluncas magnas sibi parantes montes incoluere; hi sunt a Chittio procrcati.
IV. Amorius autem in ædibus Sidimi degebat, qui Sidumiam ædificarat oppidum in regione fecunda, et ipsa Sidimi appellata. Oppidum, hoc multis cinctum crat fontibus asphaltum gignentibus; asphaltum autem collegit mercatoribusque vendidit iis, qui in Aegyptum proficiscuntur; hoc modó magnas divitias sibi påravit Amorius.
V. Cum autem bellum magnum in Aegypto gereretur, victorque evaderet Taautus, incolarum inulti fugerunt; quorum primnm agmen, cum occurrerent hominibus asphaltum in Aegyptum transferentibus, his usi itineris ducibus, in Sidimi vencrunt regionem; Amorius vero agros iis dedit steriles, quos Aegyptii, canalem fodientes, brevi reddidere fertilissimos; secum autem apportaverant multas divitias, inter quas eminebant tauri duo aurei digitales, quorum oculi lapidibus erant ornati. Quod cum andivisset Amorins ad eos adiit templumque vidit tauris exstructum. Tum vero Aegyptios interrogavit, qua de caussa Deos secum apportassent, ipsius Diis infestos; omnes certe periimus Diis ira excandescentibus; sed forsan eorum defervesceret ira, si tauros mihi delendos traderetis; vobis autem Saturnum mittam et Baaltidem Pontumque, Deos patrios principesque regionis. Nlis autem tradere recusantibus, Amorius discessit iratus; Aegyptiis vero noctu abire placuit Orientem versus atque in regno Baradi considere ad Euphratem sito fluvium, quem similem esse audiverant Nilo.
Omnia sua igitur colligentes sub noctem una cum uxoribus et liberis discesserunt. Quum autem dies exoriretur, Amorius ejusque subditi eos persecuti sunt, atque priusquam diei iter emensi erant, invenere profugos; viros interfecere omnes, mulieres veros liberosque et tauros atque omnes divitias secum asportarunt in Sidimi regionem.
VI. Sidimus cum has divitias aspexisset, vi patri eas eripuit, eumque ægre id ferentem expulit civitate atque asphaltum ipse colligebat. Amorius tauros retinuit profugitque. ad Chittium; qua in migratione, cum haud multum abesset, quin fame periret, Sidimi punitionem a Ponto petivit Deo, qui, eandem rem, in qua peccavisset Sidiinus, exitio ei fore, respondit, statimque asphalto ignem injecit; hoc modo omnia, quæ erant hac in regione, igne consumta sant, Sidimus, ejusque liberi atque urbs ct armenta, ut nc unus quidem evaderet salvus, vallisquc Sidimi submersa ; ejus autem foco exstitit lacus, vaporibus semper obductus, sinc' piscibus, navibusquc hand frequentatus; litora' propter sterilitatem non habitata ; passim etiam vada, quæ eques sicco pede trajicere potest; hæc autem vadá magnis in litore columnis sunt denotata.
VII. Decem annis post Amorius obiit; posteri ejus omnes Amorii appellantur filii. Tauros reliquit Chittio, qui Pimosidem seryum, patria Aegyptium, statuas et diademata multaquc alia ex auro formandi peritum, insigne regium ex tauris jussit forinarc. Pimosis igitur circulum corona aurea et ab utraque parte aurcis radiis insignem effecit; tales radios quattuor habebat circulus, quorum smaragdo quisque erat ornatus; taurorum eniin oculi lapidibus fuerant prætexti. Ex eo autem, quod restavit, auro armillas fecit et balteum, quæ erant ornamenta ct Chettii et eorum, penes quos postea crat Aradi imperium, Adonii posterorum. Adonins autem Chittii primogenitus erat. Hi crant Amoræorum principes. Chittius cum abiisset, Adonins erat rex, et post ejus mortem, Adonii progenies per octingentos quadraginta annos. Pimosis ille edidit oraculum :
Amoræorum non interiturum regnum, nisi frangeretur regium insigue, exitusque oraculo respondit; cum enim regum ultimus, cui itidem Amorii erat nomen, cum Somyræjs prælium committeret, circulus, quo cinxerat caput, fractus est, et rege ab hostibus mox interfecto, Amoræorum interiit regnum.
VIII. Nis temporibus Saturnum ejusque filios venerabantur homines; sed non multo post mortales , magnos sumentes spiritus, Saturni ac Taanti filias in matrimonium duxere, improbosque procrearunt et Rhaphinos et Moallicos, immani corporum magnitudine homines. Quod cum animadvertisset Saturnus, comites his verbis est allocutus : quia mala jam sunt terrena et corrupta, ad cælum ascendamus, ubi tuti erimus ab hominum insolentia; terramque Gigantibus et Nabalis Moallicisque atque Onacynis demus diripiendam, hominumque oppida expugnanda. Ex illo tempore montani vexant can pos incolentes.
IX. Melicarthus et Isroas fratres progeniti erant ex Demaroonte. Cum hi ex prælio cum Gigantibus commisso victores domum redirent, magnasque agerent prædas, inter captivarum agmen Disoncm conspexit Melicarthus, magnoque ejus amore flagrare cæpit. Isroas autem cum eam mittere nollet, postuavit Melicarthus, ut virgo maritum eligat; Disone Melicarthum eligit, pulcherrima præditum forma. Isroas autem erat deformis; Melicarthus celeberrimam uxorem reddidit carminibus, quæ 'Tyrii carmina adhuc canunt die proximo ante festum Melicarthi. Cum autem Isroas, ut recuperaret Disonem, fratrem oppugnaret, his cum verbis allocutus est Melicarthus. Accipitrem interficit accipiter, cedrumque in montibus cædit cedrus corruens; sed quid , Isroa prælii es cupidus, quid belli contra fratrem? Novisti me virum, attamen tibi in prælio occurrere minime vellem. Duo sumus torrentes, in eodem monte orti, o frater. Quid igitur prælii cupidus es, quid belli contra me Isroa ? Ille vero non rcspondit, sed telo, Disonem transfixit, ac Melicarthus ad prolapsam accurrens, animadvertit eam jam esse mortuam. Tres dies puellam deploravit; tum naves a Cabiris nactus, multis comitantibus, abiit.
X. Ad mare descenderunt, navigaruntque Cittium versus insulam; incolis autem, a montanis bello oppressis, auxilium tulit, victorque interfecit omnes, quos comprehendit, hostes. Quibus rebus territi et cæteri descenderunt, fædusque fecere. Melicarthum vero apud se retinere voluerunt, regemque creavere, sed ille imperium non accepit. Deinde in ea, quæ insulæ e regione sita sunt, litora navigavit; hic enim patruus habitabat, ad sinum trium orgyiarum, quem cum incurreret, senem loco umbrosiore sedentem conspexit; Jurus autem, oculis captus advenam animadvertit. Melicarthus, quanquam valde consenescentem ex longo tempore haud conspexisset, statim tamen agnovit, eamque amplexus, atque osculatus, longissima, inquit, tibi sit vita. Sed Jurus primo eum cognoscendi carens facultate, vocis quidem, inquit sonitus mihi est notus, sed patriam etiam genusque dicas, ut te agitoscam; cæcus enim videre te non possum. Ille autem eum responderet, sese Melicarthum esse, fratris filium, lacrymæ a genis defluxere senis. Loqui autem non poterat. Hoc loco Melicarthus per multos remanebat dies, quia mare fluctuabat, sæviebantque venti. Interea cum Jurus morbo affectus, 'se mox obiturum esse, sentiret, Melicarthum his fere verbis allocutus est: Percipias ultimum meum sermonem. fortis es, o carissime, atque animosus; propterea etiam nomen tuum celebrabitur inter homines; nam ignota pernavigabis maria, omniumque princeps ultima terræ videbis, tantaque eris auctoritate, ut Saturni cæterorumque Deorum societate sis dignus. Quod cum dixisset, Jurus mortuus est. Melicarthus sepelüt eum ac mærebat triduum; quarto die surgens lautus est gladiumque sumsit; tum comites adhortatus est, ut navem conscenderent atque in Occidentem navigarent ad ultimas terræ regiones, prouti dixerat Jurus.
XI. Navigarnnt igitnr navem conscendentes ; sed multis diebus præterlapsis ventus oritur vehementissimus, quo navis in sinum vadosum agitur. Nonnulli quidem perierunt hoc loco, sed plerique ad litus pervenere vivi. Materia navalis in hac regione non inveniebatur; et quum procellis, saxis et scopulis navigatio valde periculosa esset, omnibus, iter terra faciendum esse visum est, donec materiem invenirent navalem portumque opportunum. Profecti sunt igitur ac pervenerunt ad radices Libani montis in Ersiphonia, quem facile præterire poterant ad mare.
Melicarthus autem qui cacumina montis sacra esse audivit atque a Diis inhabitata, comites ad mare præterire jussit. Ipse ascendit in cacumen montis, ut sacra faceret atque adoraret; quadraginta in monte erat dics, cum antem descenderet, atque Occidentem versus proficisceretur, reperit ad flumen magnum
magnum comites, qui navem jam ædificaverant in ripa ulteriori fluvii; montem hunc altissimum transituque difficillimum, nisi Melicarthus, nemo unquam superavit; serpentes multi inveniuntur in paludibus eximia magnitudine, et Dei sylvestres in radicibus montis, in regionibus mediis aër est nebulosus, et quæ altius eminent cacumina nive oppleta sunt. Hic sunt Dcorum sedes, adquas nemini patet aditus, nisi sanctissimo; quinque dierum iter a monte aberat flumen illud, quod cum reliquissent, transvecti sunt in insulam, ubi multa invenere armcnta, egressique sunt, ut sibi boves eligerent nonnullos, victu cum carerent. Obibacrus quidem pastor eos impedire conatus est, ne amoverent boves; sed Melicarthus eum fugavit. Tum de armentis vi abstulerunt omnia, quibus egebant. Homo vero eminus de rapina eos objurgavit; sed cum barbarorum uteretur lingua ac balbutiret, quid sibi vellet, percipere non poterant, risuique erat iis; ejus autem verba imitati, ludibrio eum habebant. Cum autem in insulam navigarent, haud procul sitam, iterum naufragium passi sunt, natantesque ad litus pervenere omnes.
XII. Conchis ibi ac piscibus, quibus abundabat sinus, vitam tolerabant. Nam, Melicartho ægrotante, nemo erat, qui sylvam inire vcnatum conatus esset, cum terribili impleretur sonitu, ac si fera quædam rugiret bestia. Melicarthus autem, cum convaluisset, sylvam ingressus est, nemine comitante, quia omnes magno essent in metu.
Ascendens itaque solus, montesque pervagatus, mulierem reperit dormientem, quæ somno soluta eum prope accedere jussit. Quod cum Melicarthus fecisset, serpentis formam habentia obstupuit femora; attamen imperterritus prope ad virginem accessit, ut ejus perciperet voluntatem. Illa, se famulam ait esse Liathanæ reginæ, quam in hane insulam demovisset Masisabas, eumque adhortata est, ut reginam adiret. Famulam igitar secutus, reginam conspexit magno in antro sedentem, famulisque cinctam, quibus omnibus eadem erant femora, atque ei, quæ cum adduxerat. Liathana antem his verbis eum alloquitur: Jam diu te fortem animosumque virum esse animadverti, ac me vindicaturum a Masisaba , qui civitate me expulit, magicisque carminibus ibi remanere cogit. Navem igitur solves et eum trucidabis, quo facto multas in ejus ædibus invenies divitias. Regnat autem ille in Tartessiorum regione, ultimi orbis populi. Tum cistellam ei dedit, quam continere affirmavit venenum ; quo si telum ungeret, illico hostem sagitta cxanimaret. Deinde ad suos rediit Melicarthus per saltum, draconibus et serpentibus et viperis refertum, divinis hujus regionis incolis.
Draconis enim et serpentium naturæ divinitatem aliquam tribuit jam Taautus, quam ejus opinionem Phænices postea atque Aegyptii comprobarunt. Enim vero hoe animalium genus præ cunctis reptilibus, vi et copia spiritus docet abundare, ejusque naturam igneam esse; propterea etiam inquit præ se fert celeritatem, omni exceptione majorem, cum neque pedum neque manum neque alterius cujusquam exterioris membri adminiculum habeat, cujusmodi sunt, quibus ad motum reliqua uti solent animalia. Præ.terea varias ac multiplices corporis formas ostendit, ac sinuosis intortum spiris, sese quam libuerit, incitato vibrat impetu. Diuturnæ admodum vitæ est, nec solum exuto senio juvenescit, verum etiam majora corporis simul ac virium accipit incrementa, donec tandem confecto certo quodam annorum curriculo in se ipsum iterum dissolvatur, quemadmodum in sacris etiam libris Taautus ipse scriptum reliquit.
Cum Melicarthus, ut jam supra demonstratum est, ad comites revertisset, Liathanam, eos allocutus est, vidi reginam, ejusque famulas, quarum pedes serpentis habent formam, vultus autem terribilem præbet aspectum. Jam vero Liathanam Masisabas, Tartessiorum rex in hanc insulam demovit, ex qua effugere non potest. Nos autem pro ipsa dimicare jussit cum viro illo.
XIII. Quod cum audiissent, valde mirabantur, nayemque solvunt restitutam. Per multos navigantes dies in Occidentem, arcem conspiciunt loco mediterraneo sitam. Jam vero erant in Tartesso atque arx illa erat Masisabæ. Qui cum navem conspexisset virosque, descendit, ut cum iis dimicaret. Erat autem Melicartho capite major, armis præclarus, corpore valido atque veloci. Melicarthus ei obviam ivit, arcumque, quem a regina acceperat, tetendit, sed nimium tentus fractus est arcus.
Melicarthus his in angustiis Masisabum progredientem percussit hasta, quam tanta jaculatus est vi, nt, hoste transfixo, penetraret in arborem, Masisabamque hoc modo affigeret. Tum hosti amputavit caput. Quibus factis Masisabæ ingressi sunt arcem, ubi multas invenerunt divitias, pulverem aureum in vasculis servatum, vasaque aurea, massamque auri cujus altitudo quinque erat pcdum. Quanta vero argenti fuerit copia, incredibile est auditu. Omnia hæc in navem deportarunt.
Convencre ex circumjacentibus regionibus, ut viderent eum, qui de Masisaba reportasset victoriam, atque ut ei sese subjicerent; multi et hi argentum secum apportarunt. Ex his, mare in hac vicinitate finem habere, audiverunt, et prope esse fretum, per quod navigarent in Occanum. Solverunt igitur ac mox erant in freto. Sed cum serum jam erat diei, accessum ad terram in diem crastinum distulere. Hujus autem regionis incolæ, ut videbant caput in prora suspensum Masisabæ, quem omnes vinci non posse crediderant, Melicarthi et virtutem laudarunt et animum impavidum, libenterque eum receperunt. Hoc modo Melicarthus in ultimas orbis terrarum profectus est regiones omnium Sidoniorum et Tyriorum princeps.
Jam vero homines advenarum omnia admirati sunt, et navem et vestes et instrumenta , ut quibus naves quidem essent, sed non tantæ magnitudinis; ac tegimenta, at non texta, sed pelles ferarum. Feris enim alebantur ac piscibus; textum autem aliasque haud noverunt artes, eorumque instrumenta erant simplicia artisque expertia.
XIV. Melicarthum autem, qui tanta peregerat facinora, Deum esse videbant, itemque ejus socios, sed minores. Freto autem adjacent duo promontoria et Melicarthus in utroque erexit columnam, quæ etiam nostris temporibus conspiciuntur, nominatæ a Melicartho. Qui autem eam incolebant regionem areem ei ædificaverunt urbemque templo præditain, omnemque exornarunt regionem sacris in honorem Melicarthi Dei; sed celeberrima sacra in urbe erant. Signa autem ex solido fabricata erant argento, cujus tunc temporis tanta in Tartesso erat copia, ut et vilissima vasa essent argentea. Cum autem Melicarthus aliquando venatum exivisset, non rediit, neque eum, neque ejus sepulchrum quisquam conspexit. Jam vero ejus comites, nounullos in patriam mittendos esse qui res nunciarent gestas, decreverunt, atque ad hanc rem cælibes elegerunt, cum complures filias indigenarum in matrimonium duxissent.
Varia post discrimina in patriam tandem reverterunt, atquc Isroa jam mortuo, in eo loco, ubi Melicarthus ascenderat in navem, templum in cjus honorem ædificarunt, quod etiam nunc superstes in Tyriorum palæopoli; urbs autem posteris temporibus condita est. Jam vero Deum fecere argenteum, mortalique ampliorem specie.
XV. Hunc autem maximum Tyrii habent Deum, Saturnum autem Sidonii, et nos Baaltidem. Sacra Melicarthi celebrantur Hyrchasaoro præterlapso, novissima Hyrchasapheni luna. Hoc enim tempore, ubi desiere procellæ, naves in altum dant vela. Omnes incolæ splendidissimas sibi vestes parant et conveniunt in propylæum vespere proximo ante festum. Sacerdotum nonnulli progrediuntur atque Melicarthi facinora omnia celebrant carminibus, sal. tantque in orbem, atque his negotiis noctem transigunt. Mane autem, velis reductis, quando sol oritur, Deus mirandum edit fulgorem. Spectat enim in ipsum solem orientem. Tum vero ii progrediun. tur, qui Tartessum navigaturi sunt, ut sacra faciant ac preces de felici navigatione; sunt etiam , qui apportent Deo dona magnifica. Sacrificiis factis, concio, ducibus sacerdotibus exit, Deum carminibus celebrantes, maris regem, eosque, qui navigationem instituunt, ad portum comitantur. Hoc die ludunt, et lætantur neque jocis abstinent, donec omnes na. ves portum reliquere.
Quæ ad hanc pompam pertinent, omnia ipse spectavi, quum adolescentulus forte in palæopoli Tyriorum degerem, Cidmona Nebitæum comitatus, matris patrem, quem Tyrii cum classe in insulas ac Tartessun miserant, ut auxiliares copias adduceret. Hierbas sacerdos is erat, qui facinora et res gestas Melicarthi enumeravit. Urbe autem expugnata, Tyrii in insulam fugere, pompamque ibi candem celebrant, atque eadem sacra.
LIBER TERTIUS.
I. Jam vero quæ ad mundi creationem pertinent et res gesta Deorum in primo et secundo libro enarratæ sunt. Narrat autem Sanchuniathon, Leonturgum et Amorium fratres fuisse Cabirorum filios. Amorius autem prætereuntem vidit splendidis usum vestibus et dextra manu gladium stringens, ad eum accurrit vestemque ab eo postulavit. Quam cum ille dedisset, Leonturgus vestitum hunc versicolorem fratri invidit, ejusque vitæ insidiatus est. At Amorius' effugit atque arcem ædificavit loco quodam, ubi ab insidiis fratris tutus erat. Paullo post nonnulli hanc ipsam regionem profugi incoluere, a Moallicis expulsi. Hoc modo conditum est oppidum Bethmychia. Amorii filius Aradum condidit urbem. Amorius autem primo degebat apud Sidimum filium, Sidumiæ urbis conditorem. Quæ urbs cum devastaretur, Amorius ad Chittium profugit. Omnes igitur , penes quos postea imperium crat Bethmychiæ atque Aradi, originem habucre ab Amorio..
II. Baaltis aútem Leonturgo Bybliorum dedit regnum, quo regnante Moallici in urbem irrupere, camque vastarunt. Qua de urbis calamitate tanto in mærore erat Leonturgus, ut morbo correptus mox obiret. Mortuum in regum sepelivere sepulcro. Cum hoc non multo post ruinosum esset, ejus vestimentum et gladius superstes erat, sed corpus nusquam repertum est, ut eum a Diis esse propter integritatem ablatum, manifestum esset. Templo enim Baaltidis trecentos dedit servos. Duris utebatur moribus, cujus est indicium, quod noctu vigilias ipse inspiceret, et, ubi forte offenderet inebriatum, occideret. Undetriginta annos natus suscepit imperium et regnabat per annos quinquaginta.
III. Hujus in locum snbstitutus cst Rhinarus, quem, unde natum fuerit, aut qualem fuisse, nescio. Neque enim quidquam de eo reperi, nisi nomen. Quo rege mortuo, Gigantes urbem expugnarunt, atque incolas aut trucidarunt, aut captivos secum duxerunt. Igne autem cælesti hostium multitudo consumta ést, atque alii ad mare confugerant. Qui autem flammas effugerant atque undas, a Bybliis in litore trucidati sunt. Neque enim illis temporibus . ædificia reperiebantur ad portum, sed locus inter urbem atque mare erat vacuus.
V. Tum Agaræum Leonturgi filium crear?nt regem. Cum hic Baaltidis intraret templum, sacerdos cum præteriit ac Sydycum quendam unctione regem inauguravit. Sydycus, qui hoc modo Agoræi loco rex creatus erat, justus et fortis erat vir, corpore vero brevi ac deformi. Hoc regnante, Gigantes non descendere. At Cerati, ex insulis oriundi magna cum classe advenere prædamque egere maximam. Quod cum regi esset nunciatum, auxilia
petit a Sidoniis, Tyriis et Berytiis. Sidoniorum quidem et Berytiorum reges adfuere cum quattuor mil. libus armatorum. Tyrii autem auxilium ferre non poterant, quia post mortem regis in urbe ipsorum tumultus erant. Sydycus hostes jam in terram egressos 'reperit et magnam eorum partem interfecit, reliquosque fugavit. Inter captivos etiam Gorus et Golus erant hostium duces, quibns postridie libertatem reddidit, accipitque ab iis multum aurum et centum servos, redemptionis pretium, cujus Sydycus et socios fecit participes. : In omnibus autem oppidis hoc prælium carminibus celebratum est clamoribusque lætissimis. Felicem prædicate Sydycum regisque virtutem celebrate. Centun quidem juvenis Berytiorum aquila fugat, et quadringentos Sidon, leo. Sydycus vero Gorum cepit et
Golum, rex duos reges captivos secum duxit. Prædæ autem participes fecit Aradios, aurique Sidonios. Felicem prædicate regis virtutem et Sydyci cele brate justitiam.
V. Cerati cum classe profecti sunt in regiones australes. Eodem tempore Ascalonita Gigantes bellum forte gerebant cum finitimis Onacynis et victi ab hostibus Ceratos libenter receperunt. Quibus auxiliantibus hostes vicere omnemque Onacynorum regionem sibi subjecerunt. Gratiam igitur referentes de auxilio Ceratis dedere Gazam oppidum, quod hosti cripuerant.' Cerati autem oppidum hoc muniverunt et primo in pace degebant. Postea magnam nacti potestatem, gravissimum cum Ascolonitis gerebant bellum, eosque patria ejecerunt. Hi autem in montes confugerunt, regionesque incoluerc montanas. Cerati vero omnem regionem usque ad confinia Aegypti sui ditionis fecere, montanas autem regiones vincere non poterant.
VI. Sydycus triginta annos regnabat. Eo mortuo Garusaus, Sydyci primogenitus rex creatus est, qui justitiam simulans magnas fecit injurias. Bethobalum enim civitate expulit, quum viri probitati invideret. Attamen eodem tempore Saturni assectator nominabatur. Ejus autem superbia modestia major erat. Garusao regnante per multos annos ne minimam cibi particulam sacerdos Saturni quidam
edit, neque tamen mortuus est. Garusaus autem obiit post regnum duodeviginti annorum. Quo mor tuo per longum tempus interregnum erat. Insulani antem naves appulerunt omnemque devastarunt regionem, quia Cerati Obadilum, penes quem antea insularum imperium fuerat, sed quem propter superbiam insulis expulerant, apud se recepissent. Nam bello in insulis orto, alii stabant a regis partibus, alii Obadilum crearunt regem, virum superbum. Quum autem rex victor evasisset, Obadilus ad Ceratos confugit. Gazam diripientes Ceratorumque oppida aggredi conati sunt etiam Byblios, qui magna dona hostibus, si abirent, polliciti sunt, at fidem non persolvere. Noctu autem hostem oppressere, aliosque trucidarunt, alios comprehenderunt. Qui vero ad naves relicti erant, citissime solvere.
VII. Per viginti quinque annos Bybliis non erat rex.
Tum Bethobalus rediit, regnumque suscepit. Cum hic puer admodum esset, mater mortua est. Puer igitur temerarius et levis patrem maximo affecit dolore, paterque frustra eum ad obedientiam reducere conatus est. Matrem autem cum videret somnio ipsi succensentem mutatus est. Quo' regnante Obadilus in urbem prodiit, imploravitque Bethobali auxilium. Hic etiam se fore ci in auxilio promisit.
Obadilus enim superbo quidem erat auimo, sed Urani cultor. Bellum igitur cum insulanis gessit Bethobalus victorque in regnum restituit Obadilnm, qui multas eximiæ magnitudinis in insulis aras exstruxit.
VIII. Bethobalus hospitium in urbe primus condidit, ac Melichorus, qui ei successit domuin hanc amplificavit. Illis temporibus duo fratres Orbium munivere montem, atque hanc incoluere regionem. Vicini autem eos ludibrio habebant de oppido condito et dicebant, o admirabile Barcæ oppidum. Qua de caussa etiam nunc urbs dicitur hæc Bethataba.
IX. Mortuo Obadilo, Irix erat. rex, Obadili filius. Bethobalus autem, cum audivisset, Iricem aras, quas Obadilus Saturno exstruxerat, disjecisse, legatos ei misit de aris restituendis. Irix autem non solum cas, quæ jam antea exstitere, restituit, sed multas etiam magnasque adjecit. Omnia hæc in commentariis de rebus gestis Bethobali leguntur.
X. Quo tempore Bybliorum imperium penes Bethobalum erat, Mathæbalus multis cum armentis prope Syriæ fluvium habitabat, a nemine oppressus. Sed paullo post pastores ex Syria profecti cum co de locis pascuis litigavere. Sed cum pastum agerent pecus in prata, quæ ipsorum non erant, Mathabalus suos convocavit noctuque eos aggressus omnes reprehendit, atque cos coëgit, ut Amathiam ipsi urbem
dificarent, arcemque, de qua urbs denominata est, (Amathia enim Syris arx). Mathæbalus interea magnam nactus potentiam etiam reliquos sibi subjecit pastores, qui tributum ei fecere singulis annis centum boves, ovesque quadringentas. Hoc modo Mathæebalus primus erat Syrorum rex. Quo mortuo Balmachanes regnum suscepit, qui a Mathæbalo cum exercitu contra Gigantes montanos missus erat, atque victor cum militibus eodem tempore forte in urbem rediit. Sed cum crudelem sese præberet multosque in urbe occideret, Ammisus, ex ordine pastorum oriundus civibus adjuvantibus, regno eum privavit, expulitque civitate. Exsul igitur factus est ac per multum tempus circumerrans hæc dixit verba: Ammisus civitate me expulit, servique ludibrio me habuerunt; servos vero flagellabo, Ammisumque occidam. Olim requiescebam in purpuris Tyriis, pulvinus autem textus erat e bombyce Babylonica. Jam vero petra est domus mea, desertum autem pulvinus mihi. Ne credatis, timore me esse affectum, quo tempore tenebræ involvant sylvam, procellæque arbores personent, velut feræ cujusdam rugitus; neque me extimescere petrarum ad lunam splendorem aut pallidas ex quaque gleba prospicientes facies. Sed lco, num in metu est, cinctus cubilis sui tenebris, aut vidistine aprum timore correptum? Aper peragrat imperterritus sylvam, leonis autem rucitus hostibus timorem injicit. Hæc in libro carminum referuntur.
XI. Cum autem Ammisus obiisset, Balmachanes in patriam rediit regnabatque viginti septem annos. Hoc autem mortuo, Amathæi omnem cum exercitu in urbem redeuntem ducem morte esse afficiendum, constituere, ne forte in posterum talis imperio potiretur. Hanc ob caussam duces urbem non inivere, sed inter captivos unum clegerunt ac ducis vestibus ornatum cum exercitu in urbem immisere, ubi portam ingressus cum exercitu, imperatoris loco trucidatus est. Solus autem postridie in urbem se contulit dux ipse, ac virtutis accepit præmia, quod quidem din apud cos in usu Longo autem tempore post Bariabas post proelium contra Gigantes commissum, regno potitus est, hand vi, sed in reditu milites multa corrumpens pecunia. Locus autem etiamnum pratum corruptionis nominatur, lingua vero Amathæorum Cirsoata, et in Cælesyria situs est, ubi Melcarinus Sidonius a Gigantibus est victus. Qui autem a Bariaba originem ducunt, ad hunc usque diem regnant. Hoc vero iisque, qui post eum Amathiæ regnabant, nemo omnium in tota Syria regum majoris erat potentiæ.
XII. Bethobalus autem quadraginta regnabat annos; post ejus mortem, cum diu nulli essent reges, Semphus ct Pasurgus fratres ex Aegypto oriundi Byblios vexabant. Exsules enim in regionem venere Ceratorum. Cum autem Ceratorum regem occidis. sent, in montes confugere. Inde in desertum sese contulerunt, quod inter Byblum est situm atque Berytum. Rupem ibi invenere, barathro cinctam invio, quam communiverunt, ut hostes ab accessu impedirent. Quo factum est, ut qui transire posset, cosque aggredi ncmo reperiretur. Equos vero conscendebant feroces atque ad transsiliendum idoneos, tutique barathrum trajiciebant. Per totos dies prætercuntibus insidiabantur, captosque trucidarunt ac diripuere; deinde in arcem suam rediere. Viderunt etiam virginem magna præditam pulchritudine atque prope urbem vi abstulerunt. Sed redientes de virginc litigaverunt. Constituunt igitur, ad sortem revocare, cui puella futura sit. Virgo autem forte Semphi equo vecta, descendentibus illis, paullulumque secedentibus, habenam etiam alterius equi arripuit, frenoque remisso in urbem equitavit. Semphus autem et Pasurgus attoniti oculis eam sunt prosecuti. Hoc de virginis facinore certiores facti, cives omnes convenere, ut latrones obsiderent. Quos cum comprehendissent vivos, ante urbis trucidavere portam. Virgini huic nomen erat Adramusa. Viros autem genuit animo præditos bellicoso, Bybliorumque reges. Equi autem appellabantur Dolixurus et Mira. (Dolixurum enim appellant enm, qui murum transsilire potest, Miram autem celeripedem). Qui autem ab his equis originem ducunt, etiamnum pedibus celerrimi esse dicuntur, Adramusæ autem progenies equitandi peritissima. Munimenta quidem jam corruerunt; sed barathrum ad h?nc usque cernitur diem patetque angustissimo loco viginti quinque pedes in latitudinem. E regione autem est arcis porta. His de caussis turris nominatur Aegyptiorum rupis. Omnia vero hæc descripta sunt in carminibus Nama.
XIII. Post hæc per longum tempus nemo erat in urbe Bybliorum rex.
Sed viri nonnulli divites Byblios vexabant, alios civitate ejicientes, alios trucidantes. Byblii autem erant animo demisso, cum nemo inveniretur, qui illorum superbiam punire esset conatus. Gero, autem, viro pacis amanti, erat oryx mansuetus, quem Baridi , superborum illorum uni, dare noluit poscenti. Multis præsentibus, Baris iram celavit; postridie vero cum suis in domum Geri ingressus, et Gerum interfecit in lecto jacentem et servum domino auxilium ferre conatum, Geri autem, qui maximam sibi civium conciliaverat gratiam, cædes magnam in urbe seditionem excitavit. Byblii enim noctu convenere, atque superbos illos et insolentes civitate ejecerunt.
XIV. Diu bellum inter eos gerebatur, cum illi in urbem redire studerent, cives autem eos propellerent. Confagerunt igitur ad regem Sidoniorum et primo quidem in urbem redire frustra conati sunt; mox vero urbs iis prodita est; noctu enim advenere et proditor facem iis prætulit ita ut facilc urbem inire possent. Tum autem multi cives aut periere aut fugere. Postremo Byblii Jabidem crearunt regem, Adramusæ fortis illius virginis, filium natu maximum. Hic post Bethobali mortem primus regnavit. Mortuo enim Bethobalo per viginti annos interregnum erat in urbe Bybliorum. Jabide vero regnante, Aegyptii multa gessere bella crudelia.
XV. Mortuo enim Taauto iisque, qui ab eo originem duxcre, Aegyptiorum reges, cum bellum contra pastores ad mare degentes gererent, devicti sunt. Plurimi in prælio perierunt. Qui autem effugerant, in magnam sese contulere urbem, ubi a pastoribus obsessi sunt. Versabantur autem in maxima miseria, ita ut multi etiam fame perirent. Cum autem omnium rerum inopia premerentur, sacerdos quidam currus falcatos invenit regique indicavit hanc rem. Rex vero centum currus instruxit, brevique hostes devicit, omnemque, quæ Taauto fuerat, regionem recuperavit, pastoresque ejecit omnes. At vero arcem ad mare sitam inexpugnabilem non expugnavit. Hoc modo factum est, ut Aegyptii omnium primi curribus falcatis usi sint.
XVI. Victi in prælio ab rege pastores Aegyptum reliquere, pluresque Arabiam incoluere, ubi magni tractus ab hominibus non habitati erant, armentisque agri pascui. Horum autem duces erant Omlacus, et Idumas et Amon ac Mobus, quorum proles etiam nostris temporibus Omlacynis imperant atqne Idumaeis et Amonais et Mobæis. Multi etiam in Ceratos migraverunt atque in montanas regiones ad Gigantes ac fædera fecerunt. Multa sibi muniere oppida ac diu montes incolebant. Cum autem equos et currus haberent, magnum injecerunt timorem omnibus finitimis. Originem ab iis dacunt Asibuni atque Indauri. Omnia hæc in libro Taauti descripta sunt.
XVII. Inter exsules etiam Damascon erat , qui primo Ceratorum incoluit regionem, fædusque fecit cum Onacynis. Abiit vero in Syriam atque urbem Damascum condidit. Semphus et Pasurgus exsules a Bybliis interfecti sunt. Hi sunt, qui ex Aegypto confugere Judas vero et. Somyron
et Somyron emigrarunt, regnantibus in Sidonios Cislonte Nasuci filio, in Tyrios Nadobo, in Aradios Obro Cospio, in Onacynos Dotrepe. Byblü autem eodem tempore rege
earebant. Cæterum Judæi et Somyræi regionem incoluere Idumæorum.
LIBER QUARTUS.
I. Res gestæ Leonturgi eorumque, qui post eum regnavere, ac Bybliorum facinora, per longum tempus nemine imperante, sicut et coloniæ a pastoribus Aegypto pulsis in Arabia et Phænicia constituta, in libro tertio descriptæ sunt. Sanchuniathon vero his verbis narrare pergit. Eodem tempore ferentes agentesque insulani appulerunt, urbesque ad mare sitas expngnavere, ac Saturni sacra, ubi invenere, corruperunt. Barcas autem, Bethatabæ urbis conditor, magnum instruxit exercitum, ut in ipsius etiam fines irrumpentibus occurreret, atque ad suum exercitum decem regum adjunxit copias auxiliares. Sed cum manus consererent et Barcas ipse et omnes foederati interfecti sunt. Prælium hoc est commis. sum in agro Bethatabæorum, ubi etiam nostris temporibus regum conspiciuntur sepulcra. Byblii autem, cum reges ad Bethatabam victos esse audivissent, quam celerrime arma parabant. Hostes enim jam per campum appropinquarunt, ut urbem aggrederentur. Byblii vero magnam hostium edidere cladem, Jabidis usi exemplo, insulanorum perturbantis ordines. Postremo autem vulneratus silici insedit,
qui etiamnum cruentus conspicitur; loca autem circumjacentia, ejus sanguine adspersa , semper virent. In hoc praelio decem millia hostium interfecti sunt. Jabis Saturno templum exstruxit in eo campo, ubi prælium commissum est, haud procul ab arce Aegyptioruin. Cum autem sexaginta regnasset annos, obiit in extrema senectute.
II. Jabide mortuo, Bimalus Sidoniorum rex Rabothum filium Bybliis misit, postulavitque, ut eum regem sibi crearent, sicut jam Baradodum fecerat Berytiorum regem. Rege enim Berytiorum mortuo, civibusque inter se de regno certantibus, Bimalus Baradodum filium iis misit regem. Quem cum cives nollent excipere, Sidonii urbem terra marique obsidebant, regionemque illam expugnantes, Baradodo regnum tradidere. Bimalus igitur Rabothum misit Bybliis; Byblii autem Berytiorum memores subactionis exercitumque videntes Sidoniorum et Berytiorum appropinquare, sponte exceperunt quem iis miserat regem Bimalus, nemine contradicente. Rabothus autem urbem intravit cum agmine mille Sidoniorum hastatorum. Penes cum erat imperium triginta annos.
III. Maxima cum totus hie tractus premeretur fame, præcipue oppida ad mare sita, Bimalus colonos deduxit in coloniam quæ duorum iter dierum a Byblo aberat, et cui nomen Aradi erat, ab Arado, Bimali filio, quem oppidi constituerat regem. Subegit Bimalus etiam Gigantes, qui Libanum incolebant, Melcarimumque generum et Libani et Coelesyriæ regem reliquit. Hoc modo Bimalus omnibus imperabat oppidis ad mare sitis et terris mediterráneis usque ad Orontem amnem.
Quod ut vidit Tyriorum rex, jam senex, liberisque orbatus, sponte legatos misit, qui Tyri regnum filio Bimali natu minimo offerrent. Omnes vero hi reges in urbibus et maritimis et mediterraneis Bimalum habebant dominum.
IV. Bimalns etiam magnum exercitum eduxit in obsidionem Amathiæ , quia Amathæi iis miserant auxilium, qui in Colesyria defecerant a Melcarimo. Ipse secum habebat decem millia Sidoniorum. In auxilium ei venere in hac expeditione octo millia Tyriorum, tria millia Berytiorum, sex millia Bybliorum, duo millia Aradiorum. Aderant etiam mille sagittarii ex insulis ; centumque currus miserant Onacyni. Montem igitur cum triginta millibus armatorum trajecit, ut ex improviso impetum faceret in hostes, qui castra posuerant in planitie. Amathæis autem ex tota Syria in auxilium venere quinquaginta circiter millia virorum, et Bimalum valde contemnebant. Cum autem currus falcati, quos Onacyni secum adduxerant, maximam cladem ederent, quam celerrime fugerunt, nec fuga abstinuere, nisi in urbem suam advenientes. Hoe in prælio hostium decem millia sunt trucidati, sedecim millia capti; prædae autem magnitudo fidem excedit. Amathiam deinde aggressus Bimalus regem coëgit, ut Melcarimo totius citerioris possessione regionis - cederet. Damasconti autem , qui Onacynorum adduxerat copias auxiliares dedit agrum, ubi prælium commissum est, et Damascon Damascum urbem condidit maximam ac celeberrimam. Post hæc domum quisque revertit; prælium autem hoc etiamnum carminibus celebratur.
V. Damascus vero curruum falcatorum dux ex Aegypto erat oriundus. Exsul autem cum suis comitibus ad Onacynos confugit, ubi inter eum et Caranum Ceratum, Gazæ regem ortæ sunt inimicitiæ. Damascon enim ubi fratrem in montibus trucidatum esse audivit, ad mortuum adscendit lacrymans, neniamque faciens: Sylvam personat vox viri, qui fratris casum miseratur; montis cacumina audiunt nenias, rupesque resonant. Surge o Frater; non enim somni est tempus. Eamus, ut matri solatium afferamus. Sed neque me vocantem audit, neque respicit lackrymantem. Venit ad me puer, frater tuus, dicens, in montis radicibus a feris est devoratus. Sed accedens inveni in facie vulnus, gladii plagam. Eum autem, qui fratrem trucidavit, bene novi. Tu enim Carane inermem gladio interfecisti. Me autem invenies armatum. Fratrem deinde sepeliit atque Amaræorum Onacynorumque copias conquisivit ut Gazæos aggrederetur, prælioque in agro urbano commisso, Caranum fugavit. Falcatos enim currus cum in hostes emitteret, hostium multos aut trucidavit aut comprehendit. Curribus ex Aegypto arcessitis, omnibus finitimis timorem injecit Omnium enim in Phænice et Syria princeps currus falcatos habuit. Bimalo autem cum auxilium tulisset, similiter currus instruxit falcatos, hostesque in fugam dedit, ac Damascum urbem condidit. Hæc vero descripta sunt in libro de viris bellicosis.
VI. Jam vero omnes finitimi, de hac Sidoniorum victoria certiores facti, dona multa et egregia miserunt Bimalo. Sed et insulani legatos misere Sidoniis de restituendis Saturni templis atque aris. Captivos quoque remisere, quos ex urbibus maritimis abduxerant. Fæderibns igitur factis, Bimalus magnam ornavit classem, ut præsidia in insulas disponeret. Classc etiam Tartessum profecti sunt Sidoniorum duces fædusque inierunt cum Tartessiis.
VII. Decem colonias Bimalus deduxit ac singula colonorum millia in eas distribuit; coloniæ autem portu atque arce erant ornatæ, ad hostes propulsandos. Cum vero barbari coloniam quandam forte aggrederentur, naves, quæ apud singulas colonias ad navigandum paratæ habebantur Sidonios de bello certiores fecere. Principem in Ciftiorum insulam deduxit coloniam, ubi Demaroon urbem jam condiderat, quam tamen montani nuper . devastarant. Coloniam etiam constituit in iis insulae regionibus, quæ
occidentem versus spectant, unam vero in Rhodo insula, atque tres in eo tractu, qui e regione est Rhodi. Urbem postea in Ceratis condidit, sicut etiam in Mylites insula atque duas in Ersiphonia. Hæ sunt coloniæ decem a Bimalo conditæ. Ea autem, quæ in Ceratis erat condita urbs, cum brevi tempore maxima floreret incolarum multitudine, hominum abundantiam in insulam prope sitam deduxit colonos, qui urbem ibi condidere maximam ac divi, tem. Quod vero ibi in honorem Astartes ædificarunt templum maximo splendore præditum erat.
VIII. Hoc modo imperio maris potitas, prædones etiam maritimos delevit. Singula vero cum per annum redirent millia talentum ex urbibus, ditissimus exstitit eratque in majore potentia, quam omnes, penes quos unquam Sidoniorum erat imperium. Centum enim militum millia ei erant et centum currus; naves longæ septuaginta, onerariæ vero innumerabiles. Domo egressus in curru sedebat magnifico, vestibus indutus purpureis. Antecedebant autem mille satellitum, quibus erant thoraces argentei. Obiit autem postquam multos regnaverat annos.
IX. Quo mortuo, urbium reges magnum crearunt regem Rabothum, qui prius Bybliorum fuerat rex. Rabothus, postquam Bybli triginta annos rcgnaverat, Sidonem profectus est maximus rex, Bybliisque Barsidum reliquit regem, virum nobilissi. . mum, cujus fratrem, cum excelleret insolentia, cives trucidarunt. Jam vero Barsidus cum duodeviginti annos regnum tenuisset, maximum Sidoniorum contra Gigantes bellum est ortum, et Rabotho eodem forte tempore ægrotante, Barsidus dux creatus est omnium ex omnibus urbibus collectorum auxiliorum. Aderat etiam filius Damascontis cum ducentis cur. ribus. In radicibus vero montis cum prælium com. mitteretur, primo quidem Sidonii fugiunt, eosque persecuti sunt Gigantes. Sed Gigantes, cum currus viderent falcatos, qui interim advenerant (Syri enim magnis assiduisque imbribus quominus montem transirent, prohibiti erant) quam celerrime in montis cacumina profugere. Invictos autem usque ad nostra tempora primus devicit Cusabas filius Ocalothonis, qui Saturno aram exstruxit agrumque et sylvam ci consecravit, e quibus victum sumerent sacerdotes. Barsidus autem, in proelio vulneratus, mox obit. Regnum suscepit cjus filius Obdobaltis, cui et Obdastartes est nomen.
X. Obiit et Rabothus, postquam apud Sidonios triginta regnaverat annos. Omnino autem sexaginta regnavit annos apud Sidonios et Byblios. Successit in ejus imperium Belirus Rabothi. Jam vero Belirus, uti descriptum est in libro fortium virorum, diu cum Tartessiis bellum gerebat, ut eorum fines sibi subjiceret; sed victus est atque hanc dixit næniam. Sidon dives utrum mare ejecit te margaritam in litus, an é celo descendisti stella splendida ? Tuo splendore regio mediterranea illustratur, mare autem resplendet hilaris pulchritudinem. Undarum regina eos, qui præternavigant, pro subditis habes, materque felicissima liberorum gaudes aspectu. Sed longe prospicienti a genis tibi defluent lacrymæ humectantes terram, et pontus resonabit carmine lugubri; naves enim longæ in finibus Tartessiorum fractæ. sunt, filiorumque tuorum fortissimi in ripa longe remota obierunt. Post hæc quadraginta quinque annos Belirus Sidoniis imperavit.
XI. Postquam Barsidus obüt, Obadus rex erat Bybliorum, qui bellum gerebat cum Berytiis. Belirus autem legatos ei misit de bello componendo. Hoc durante bello Byblii Berytum expugnarunt, sed insulanos egressos esse in terram audientes, quam celerrime domum reverterunt. Sed festinanter reversi in terram defodisse dicebantur multas divitias, quas essent effossuri, quo tempore pax cum Berytiis composita fuerit. Berytiorum igitur multitudo ad montis radices sese contulerunt, divitiarum illarum cupidi atque ad locum dictum advenerunt, sed effodientes nihil invenere, quanquam omnibus locis requirerent. Quum autem imbres essent tempestasque, plane sunt madefacti. Huc accessit, ut aura vespertina esset humida ac perfrigida. Multa igitur passi, nihil peregere et irati redierunt. In reditu autem lapsus quidam, ligneam cistam in luto sensit. Dolium invenere ponderosum atque aurum inesse argentumque purum aut vasa aurea et argentea credidere, ita ut eorum, qui expeditionem suscepissent, quisque maximas reciperet divitias. Dolium igitur quam celerrime in urbem esse apportandum constituere, ne in distributione morati ab hostibus opprimerentur in planitie. Jam vero quattuor humeris tulere cistellam. Sed erant, qui item portare vellent, eosque, qui dolium ferebant, amovere conati sint, eorum loco portaturi. Illis vero resistentibus, multi vulnerati sunt. Duci igitur, qui, ut discordiam componeret, statim dividi jussit divitias, adstrepnere, doliumque contuderunt. Tum vero plures maxima ira sunt affecti. Dolium enim, quod auro plenum esse crediderant , silices
continebat Intumque, ut apertum esset, Berytios ab hostibus deceptos esse et hanc ob caussam valde irati erant, ct alioqui et quod ab iis, qui restaverant in urbe, deridebantur. Atque hæc res abiit in proverbium. Nam Berytii lutum pro auro habere dicuntur,
XII. Eodem tempore (memoratu enim digna nos decet omnia commemorare) Cadmius et Anabæus et Ischaberathon ac nonnulli alii Tartessum navigarunt, plus quam triginta omnesque Byblo nati. Gubernatorem autem cum navigandi imperitum haberent, a via aberrarunt, atque, ubi sint, ncsciunt. Hanc ob caussam primo gubernatorem in mare voluerunt ejicere. Sed cum ad eorum pedes procumberet eosque obsecraret, veniam ei dedere. Diu autem circumnavigantes, maximo gaudio sunt affecti, cum littus conspicerent, oppidumque in regione mediterranea situm. Pervenerant in Tengam, sed nesciebant. Sex igitur viros emiserunt, ut explorarent regionem hanc atque incolas. Oppidani vero, cum eos viderent ad se ascendere frumentumque, quo navis erat onerata, venditare, supra modum gaudebantur, quia fame gravissima omnis regio laboraret, scaphasque piscatorias emisere, quæ navem in portum traherent. Quam turbam cum animadverterent Byblii maximo clamore accurrere, hostes esse crediderunt ac sex illis relictis, denuo altum
petivere, atque in regionem caurinam navigantes, per quinque dies maxima premebantur inopia. Solis enim ardore doliis, quæ aquam continebant, ruptis omnibus, aquze penuria erat maxima, sitique fere perierunt, et si quis urinam servavisset ad sitim explendam, alter' ei subripuit atque ebibit, unde maximæ lites ortæ sunt.
XIII. Hac sollicitudine vexati eos, quod fugissent ex oppido, penituit et in ripam egressi, nave perforata atque in litus ejecta, salem pervaserunt maritimum; aqua enim maritima solis ardore in Litore concreverat. Interdum etiam nudi in mare descendere, propter fervorem æstivum, et lotione refrigerati iter perrexerunt, ut aquam atque homines investigarent. Tunc autem pedum cutis üs erat adusta, sitique erant consumti neque iis erat similitudo cum hominibus. Tanta vero erant imbecillitate, ut duo ex iis, qui in fontem inquisituri ascenderant, corruerent, sicuti et nonnulli eorum, qui in ripa profecti sunt. Postremo arborem invenere pomiferam atque immodice gavisi sunt pomorum pulchrorum aspectu. Quæ autem cum amara esse cognoscerent eorumque succum efficere ulcera circum
Os, maxima affecti sunt animi defectione et desperatione rerum omnium.
XIV. Subito vero conspexerunt in alto mari navigantes, quos signis advocarunt. Qui cum advenirent, Imyrchacini patria, unde in his locis
exstiterint homines, mirati sunt. Byblii vero barbara lingua usis, se nonnullos in litore reliquisse, qui facile perirent, manu significarunt. Illi vero recur. rerunt eosque, quos reliquerant Byblii jam mortuos repererunt; turbam deinde ad lacum quendam adduxere, ubi aquam immodice bibens quidam obiit; tum vero reliquos, quominus nimium biberent, ar. cuerunt Imyrchacini. Redierunt autem postea ad navem fractam, et arma ac vasa abstulere, triticum autem reliquere.
XV. Byblios vero secum in Imyrchacinam abduxere insulam, et cum eos non esse piratas animadvertissent, sed mercatores, certioresque essent facti de rebus eorum adversis atque erroribus, captivos non trucidarunt, sed eorum miserebantur, atque arma ac vasa, quæ ex nave sumserant, iis adjudicarunt, si per deos, ea omnia ipsis propria esse, jurare vellent. Omnia autem cum insulani perscrutarentur, inter alia multa et libros scriptos invenerunt, in quibus cum Astartes cornua ferentis conspexissent imaginem, libros magicos esse crediderunt. Malis enim dæmonibus cornua vindicant, artis autem scribendi inexperti sunt. Pavidi igitur hanc rem
sermonibus agitaverunt et libros et homines vinctos in Sairam miserunt insulam haud procul sitam, ubi rex erat, qui item scribendi experientia carebat, attamen homines maleficii cujusdam nullo modo convictos, trucidare noluit. Postremo vero senem reperit et nostræ linguæ peritissimum et scribendi artis, quam puer admodum apud Tartessios didicerat. Ex hoc tempore diu et rex et civitatis primores post intervallum ternorum dierum ore librum vertentis hærebant, atque maximam ex eo perceperunt voluptatem, præcipue ex narratione de adolescentulo. Verso hoc libro, et ceterorum explicationis rex erat cupidus, in quibus Deorum res gestæ descriptæ erant, sicut et Namæ carmina. Quæ perscrutatus senex ad captivos contendit Byblios et, si omnia inquit, ut sese habent, explicarem, omnes certe essemus perditi, ipse equidem et vos. Tunc maximus clamor inter eos est ortus. Illum vero eorum miseruit, atque alia prætermittendo, alia versione mitigando, Bybliorum adjuvit commodum. Recitatione finita rex, eos ait bonos esse viros, qui neque artes magicas exercerent, nec dæmonibus familiariter uterentur.
XVI. Magnos passi dolores custodia tandem liberati sunt. Insulani omnes jis victum præbebant sufficientem, præcipue vidua quædam annosa. Anabæus autem, vir jocosus, cum donum aliquando ab ea accepisset, si paullulum, ei dixit, novisses, quanta sim improbitate, nullam certe mihi donares rem. Illa autem verba non intellexit, sed vultu gravi prospicientem Anabæum putavit gratias agere. Reliqui vero gravissime eam objurgarunt. Quid cnim paterentur, si illa forte Bybliorum linguam intelligeret.
XVII. Pernoctabant autem in receptaculo viduæ supra memorata.
Jam vero cum nescirent, utrum per omne vitæ tempus in insula manere deberent, necne, navem sibi elegerunt ex iis, quarum ad receptaculum erat multitudo, atque abierunt. Ceteri jam omnes in navem conscenderant; sed relictus erat unus, qni, cum ob tenebras eos non videret, acclamavit eos. Quod cum ex Imyrchacinis quidam audirent, fures adesse credidere, aut oves vexaturos, quam ob rem Byblii maxima cum celeritate, in receptaculum suum se receperunt. Si enim in fuga essent comprehensi, verisimile erat, ut omnes essent trucidati. Tum denuo diu magna erant in tristitia, quod captivitate tenerentur, neque possent effugere, et maxima patriæ, mulierum ac liberorum cupiditate arderent. Postremo ii, qui jam in vita erant, ab insulanis Tartessum missi sunt, atque inde, multa et dira diu passi, Byblum reverterunt, ubi in Tenga relictos invenere viros, qui et ipsi magnis fuerant in angustiis. Horum ultimus Balidanus obiit, eorum autem, qui fuerant in insula Anabæus, senex quidem, sed debilitatus multis laboribus atque ærumnis, ita ut digitis cxcrescerent cornua digitum longa.
XVIII. In extremo occidente Imyrchacinæ insulæ sunt sitä, (quarum ultima decem dierum iter a ventorum promontorio abest), Hyresa , Hyrizima, Igydula et aliæ. Antiquissimis temporibus a multis hominibus incolebantur. Aniphas vero Hyresæ rex fecit incursionem in Hyrizimam, quam, cum immunita esset, multis copiis facile sibi subjecit. Postea etiam reliquos interfecit reges, atque omnes devicit insulas. Hostibus autem victis, omnes contemnebat, ita ut et deos minimi faceret. Tum vero motus terræ exstiterunt, imbresque et ignis cælestis, quibus et rex et multi incolæ perierunt. Reliqui in alias regiones confugere, ita ut nostris temporibus insulæ hominibus sint desertæ. Alti ibi inveniuntur montes, altissimus autem in Hyresa insula, ignem semper
Omnia hæc descripta sunt in libro de erroribus.
XIX. Jam vero Belirus pædeuterium exstruxit haud procul ab urbe sua, ubi sacerdotum pueri educarentur, sacrisque instituerentur et legum peritia arteque medendi. Obiit autem post imperium quadraginta quinque annorum.
LIBER QUINTUS.
1. Jam vero quomodo Jabis insulanos devicit, et Bimalus Amathæos, quasque emisit colonias, . sicuti et Bybliorum contra Berytios bellum atque errores Bybliorum in quarto libro enarrata sunt. Dicit vero Sanchuniathon, mortuo Beliro, Amoam Beliri filium , qui exercitum contra Tartessios duxit
et devictus est, oppida ad mare sita, jussisse, navés atque exercitum instruere, cladem ulturus, quam a Tartessiis acceperat, coloniasque in Ersiphonia et Tenga redacturus ad obsequium. Coloniæ igitur frumentum et classem misere, Cerati autem hastatos et sagittarios.
II. Eos autem, qui advenerant Amoas jussit castra ponere, distributos secundum nationes, oppida et tribus. Castra igitur posuere Byblii in Soatæorum oppido, Berytii atque Aradii in campo apud Bidcoroth sito, Gigantes in agro Dibonitæorum, Sidonii et Cerati in urbe, insulani ad portum;
vero longæ, cum venti contrarii eas impedirent, quominus Sidonem navigarent, e regione arcis quæ regi est Dibone. Amox autem quam ob caussam Tyriorum nemo advenisset, interroganti, Aradiorum rex indicavit, Tyrios quidem in armis esse, sed relictis Sidoniis, auxiliaturos Tartessiis, ut qui solis ipsis, Tartessum intrare ibique mercaturam facere concederent, reliquas vero urbes ab aditu prohiberent. Colonias vero in Tenga atque Ersiplonia Tyriorum secutos exemplum, cum Tartessiis fecisse fædus. Daborpis autem exsul Tyrius, dixit, Tyrios etiam triginta naves longas misisse Tartessiis.
Ali vero in Sidoniorum castris stipendia facere recusabant; nunquam enim sese Melicarthi genus deserturos esse, Tyrique urbis conditores. Sæpius admoniti cum Tyrii recusare pergerent, Amoas Molcoæmam Obadi filium cum classe emisit contra Tartessios, ipse autem Tyrum obsidebat. Noctu vero Tyriis erumpentibus, Sidoniorum magna multitudo interfecta est, atque Amoas curru vehens confugit Sidonem, ubi classem invenit, quæ etiam erat victa abs Tartessiis in Cittio insula, atque vulneratus mox obiit, sexagesimo anno postquam regnaverat. Etiam Obadus mortuus est, morore consumtus, quod Mol. coæmas filius in prælio navali contra Tartessios obierat. Obadus autem tredecim annos regnavit.
IV. Byblii Hannonem sibi elegerunt regem, Molcoæmi filium, admodum adolescentulum, qui equo vehens debilitatem suam celabat, atque annos regnavit quinquaginta quinque, Bybliorumque gratiam sibi conciliavit.
V. In locum vero Amoa Jasimon substitutus est, qui ea conditione pacem accepit a Tyriis, ut mercaturam Sidone facere atque in Sidoniorum oppidis iis permitteret, earumque iis cederet possessione coloniapum, quas in Ersiphonia et Tenga constituerant Sidonii, promitteretque, sese nunquam classem missurum esse ultra Mylitæ insulam, neque in eas regiones, quæ in Tyriorum ditione essent, ncc Tartessum. Jasimon viginti annos regnavit, neque eo regnante, pax cum Tyriis violata est. Hi vero dum versarentur in miseria redigerenturque ad paupertatem, Jasimon multas divitias sibi comparavit.
VI. E regione insulæ Mylittensium Mazaurisa insula sita est, cui nomen est a monte in ea ignivomo. Ad eam est fretum, quod si quis pernavigaverit, celerrime Ersiphoniam consequetur, sin minus, totam opus est circumnavigare insulam. Sed gentes, quæ fretum hoc accolebant feritate erant inhospitali, ita ut nemo sine periculo præternavigare posset. Tyrii igitur in utroque freti littore colonias constituerunt, ut transitum redderent tutam, oppidum in insula, in ca autem ripa, quze e regione insulæ erat, turrim ac munimenta. Barbarum autem multitudo descendit disjecitque turrim et munimenta, ac vigilias trucidavit, præter unum, qui in oppidum confugit, oppidanosque de barbarorum incursione certiores fecit. Cum autem oppidani magno essent in metu, ne urbem etiam barbari expugnarent, Tyrii omnes et suas et insulanorum copias iis in auxilium miserunt. Primo quidem Tyriorum exercitus insulæ incolas devicit. Cum vero victoria gloriarentur, disciplinamque militarem minus observarent, barbari noctu maximam eorum cladem edidere. Eodem tempore barbarorum quidam per portum natantes, quinquaginta naves longas incenderunt. Quattuor Tyriorum millia hoc in prælio occisi sunt. Victu autem, qui adhuc in navibus fuerat, combusto omni, inopia
exstitit frumentaria, ita ut multi fame perirent, donec naves adportarunt ex Ersiphonia frumentum. Eodein tempore Tyrii hostes reputere. Sed cum sæpius barbari redirent, magno opus erat præsidio firmare oppidum.
VII. Jam vero Sidon, Jasimonis filius, cum Tyrios in Mazaurisa esse victos audiret, ac rci pecuniariæ apud cos esse inopiam, iis, si iterum Sidoniis sese vellent subjicere, auxilium se missurum esse promisit, naves longas triginta, militum autem tria millia. Libenter Tyrii annuere urbemque atque insulas Sidonis subjecerunt potestati. Juvante deinde auxilio Tyrios Sidone, Tyriorum hostes in Mazaurisa insula brevi tempore victi sunt. Hoc modo Sidon imperium restituit Sidoniorum. Obiit post regnum quadraginta annorum; utrum vero veneno interceptus, an gladio se transfigens, in dubio relinquam. Immedicabili enim correptus morbo, vitæ pertæsus erat.
Sidone mortuo Citylbas regnavit apud Sidonios.
VIII. Quarto et trigesimo anno regni Sidonis, Hanno, penes quem per quinquaginta quinque annos fuerat Bybliorum imperium, obiit. Quo mortuo Hierbas Hannonis filius in urbe Bybliorum regnabat duo et triginta annos. Sidone regnante amicitiam, quam erga Sidonios pater instituerat, maxima
diligentia coluit, gravisque armaturæ alebat mille milites ac decem naves, partem ratam, in promtu habebat sex annos, ita ut magnam in rem militarem faceret impensam. Post mortem vero Sidonis, cum Citylbas, quanquam bellum in Mazaurisa jam diu compositum esset, milites tamen navesque Hierbæ imperaret, hic, quominus exercitum præstaret, recusavit. Primo igitur Citylbas Byblum expugnare constituit. Sed cum etiam Aradios et Berytios audiret voluntati suæ esse repugnaturos, mitius egit ac pacem cum iis firmare studuit.
IX. Hierbas vero in eam Ciliciæ partem, quæ Cittiorum prospicit insulam, misit coloniam. Qua devastata ab indigenis, diu hæc regio deserta erat. Nonnulli vero Tartessii, patria profugi, agros a Tyriis petivere; cum autem Byblum mitterentur a Tyriis, Bybliique deliberarent de agris assignandis, coloniam illam vastatam iis dederunt. Byblii igitur Ocalothonem misere cum classe, urbis condendæ custodem. Ocalothon autem urbem muris circumdedit, atque regionis incolas repulit, quanquam hi colonos superarent multitudine. Cum enim equites in baharos procurrerent, quam celerrime hi sese receperunt. Ocalothonem vero, postquam decem annos cum hostibus bellum gessit, Byblii deseruere; milites enim ac naves Tyriis miserant obsessis. Finitimos vero cum animadvertisset potentissimos esse, nec muros disjectos amplius esse præsidio, oppidanos in Cittium insulam traduxit, ipse vero Byblum se contulit. Urbem vero desertam nominant Tartessum sive Tarsim, quia incolæ fuere Tartessii. Ocalothon vero summa in senectute, cum Cusabæ filii mors ci annuntiaretur, mærore consumtus est.
X. Basanus vero in urbe Bybliorum auctoritate præditus, cupidusque regnandi, Hierbam noctu interfecit, multisque adjuvantibus, arcem ac portum occupavit, ac postridie a populo rex creatus, Sidoniorum, Hierbæ mortem primo vindicaturorum, sibi conciliavit favorem, omnia iis, quæ petebant, concedens. Obiit vero Hierbas post regnum triginta duorum annorum,
anno vigesimo sexto postquam Sidoniorum regnum ad Citylbam rediit. Basanus vero, qui Hierbam interfecerat, quinquagesimo primo regni anno a Bybliis urbe ejectus est, quia suorum insolentiæ rationem non habebat. Citylbas vero omnino duo et quadraginta annos regnavit. Post ejus mortem Agathon Citylbæ filius Sidonio. rum regnum triginta octo tenebat annos, magnamque in Mazaurisam misit classem, et quinque colonias condidit, quo populi abundantiam educeret; mille etiam coloni incoluere Ersiphoniam, cujus urbes antea Tartessiis resistere non poterant, sæpe in hanc regionem incurrentibus. E regione Ersiphoniæ duæ sitæ sunt insulæ, Cyton et Gadyla, fertiles ac materiæ abundantia præditæ. Apud id igitur, quod inter cas est fretum, urbem condidit. Jussit etiam Byblios atque Aradios colonias in Tengam mittere, Berytios vero portum restituere; omnia hæc Tyriorum invidiam ciebant, neque tamen poterant impedire.
XI. Illis temporibus piraticam fecere multi ex Ceratis, navibus, quæ ex insulis rediere, insidiati, atque, ubi divitiis oneratam invenere, merces abstulere, nautas vero abduxerunt in servitutem. Hanc ob rem Ceratis iratus, Agathon magnum collegit exercitum atque Ascalonitarum urbem expugnavit. Aradiis vero Bybliisque, præcipue tamen Tyriis, omnino mille militibus relictis, urbem præsidio firmavit, atque Gazam versus profectus est, quo in itinere obiit, noctu in prætorio interfectus a Melcalace Mænæo, qui Tyriorum copias ducebat, atque, rege trucidato, cum Tyriorum exercitu quam celerrime Ascalonem profectus est. Ab eo inde tempore diu urbs in ditione erat Tyriorum. Sidonii deinde et Aradïi et Berytii in naves sese contulerunt, sed plerique periere. In hoc autem contra Ceratos bello Bybliorum nemo aderat. Post mortem vero Agathonis Sidoniis imperabat Asmunius, puer admodum, qui infirma erat valetudine.
LIBER SEXTUS.
I. Bellum, quod Sidonii cum Tartessiis gesserunt, et Tyrii, qua ratione ad magnam primo pervenerunt potentiam, deinde vero ad inopiam redacti sunt, et quomodo reges Hierbæ restiterunt, atque quemadmodum Tyrii, Agathone Sidonio interfecto, Ascalonitarum arcem occuparunt, in libro quinto narratur. Attamen, quemadmodum Byblii urbe ejecerunt reges ac Gommadem vicerunt, et Sidoniorum res gestæ, sicut et bella Judæorum et Somyræorum in hoc libro narrabuntur. Jam vero cives, dicit, in arcem regiam convenisse, atque regi, ut comites, Byblios offendentes, supplicio afficeret, institisse. Sed Basanus, ut cives rejicerent, emisit hastatos, qui ordinato agmine in populum fecere impetum, sed, Bybliis magno clamore resistentibus, aufugerunt, invicem se hastis confingentes. Hoc modo cum hastatos devicissent Byblii, in regiam arcem vi irrupere, atque quem e comitatu regis invenerunt, trucidavere. Basanus ipse aufugit vulneratus atque obiit postridie. Post hæc Byblii civitatis imperium senatui solo mandarunt, propter regum et insolentiam et injustitiam. Filii autem Basani, ut regnum recuperarent, cum exercitu contra urbem profecti sunt, atque advenere
noctu, ut portis ex inopino potirentur. Qua de re certiores facti, appropinquantes in fugam dederunt oppidani. Urbem deinde obsidebant, fame eam expugnaturi ac, Bybliis classe commeatum in urbem importantibus, portum ferreis præcluserunt catenis. Qua re urbs cum fame premeretur, obsidentes cam brevi sese expugnaturos esse, sperabant. Sed spes hæc successu carebat. Byblii enim naves exornantes longas in catenas vecti sunt, omnesqne in altero stabant navis margine, ut eum deflecterent in eam partem, ubi catenæ erant, atque co facilius palos funibus circumdarent. Tunc vero eodem impetu in alterum contenderunt marginem, quo navis subito sublata est, et hoc modo catenas palosque magno extraxerunt clamore atque in urbem abstulerunt.
II. Quibus rebus cognitis, de urbis expugnatione hostes desperare coeperunt, Bybliisque de pace componenda misere legatum, virum nobilem ex regione montana. Qui cum modo cum auxiliaribus copiis in castra venisset , ac nunquam conspexisset nayem, accuratius contemplari optavit. A Bybliis igitur in navem missus longam, ejus et magnitudinem et firmitatem est admiratus, præcipue tamen celeritatem; omnia vero contemplatus in castra rediit, pacemque brevi conciliavit. Ex hoc. deinceps tempore Bybli erat interregnum viginti et centum annorum et ad suum quisqne agebat arbitrium. Qua re factum est, ut multa exorirentur bella, omnisque regio depopularetur. Ferarum autem, et leonum, et pantherarum 'et luporum multitudo crevit mirum in modum, ut et homines media in urbe devorarent.
III. Eodem tempore Byblii contra Gommadem, qui prædo maritimus magnas iis intulerat injurias, naves emiserunt, præcipue eam, cui vaccæ erat
Cum vero Gommades naves suas e regione montium Cittiensium in ancoris teneret, litras cum classe advenit et cum ducentis Bybliis et centum mercenariis est aggressus, multosque reprchendit. Gommadi autem comitum nonnulli ex navibus in montes confugere, sed Cittiensibus auxiliantibus, ipse Gommades sicut et qui eum secuti erant, capti ac postridie capite privati sunt. Quod bellum hoc modo ortum est. Gommades, vir divitissimus ad Tengæorum se contulerat regem, qui summis cum ornavit honoribus. Cum vero Aradios Bybliosquc contemneret, mercator quidam Byblins, proxime astantem impellendo, Gommademque prætereuntem digito demonstrando, jam quidem, inquit, homo iste superbus est omnesque contemnit. Olim vero in nostra urbe seryus, etsi multis affectus verberibus, ne muttivit quidem. Quæ verba male interpretatus, Byblio insidias paravit Gommades, et cum ille effugisset, classem armavit, omnesque, quos invenit, Byblios trucidavit, navesque intercepit. Ad Cittium vero a Bybliis vietus est.
IV. Ii autem, penes quos tum temporis Sidoniorum erat imperium, exiguæ erant potestatis. Asmunius octo regnaverat annos,
cum Basanus obiit. Post Basani vero mortem Asmunius novem insuper et triginta regnabat annos, ita ut omnino per annos quadraginta septem esset rex. Qui cum mortuus esset, Cybozus, Asmunii filius, Sidoniorum imperium suscepit. Hic est interfectus in prælio contra Tyrios, postquam regnaverat' annos unum et triginta. Nasucum vero, Asmunii filium Sidonii primum urbe ejecerunt; et ille sese in montes contulit, leonesque, quorum ibi erat multitudo, venatus est. Tempore vero præterlapso 'Sidonii, a Tyriis pulsi atque adducti in angustias, Nasucum imperatorem crearunt, quo duce hostes vicerunt terra marique, ac Tyrios et Berytios vectigales sibi fecerunt. Ascalonitas vero cum obsideret, lapide vulneratus in porta obrit post regnum octo annorum. Interfectum vero Sidonii nave in suum transtule. runt portum ibique cum regia veste indutum atque impositum in curru vexerunt in regum sepulerum, virginibus antecedentibus atque elegiam canentibus: Deploretis, o viri Sidonii, virtute omnibus præstantem, deflcatis o virgines pulcherrimum. Nasucus enim mortuus est, florentissimus rex, obiit Tyriorum victor. Non erat effeminatus, ut regum filii, nec
magni fecit carmina, quæ in arcibus regun cani solent. Sed militam gaudebatur clainore, leonumque de rugitu lætabatur. Quis vestrum flavos etsi mortuæ leænæ oculos sustinere potest? quis autem locum arboribus densum, ubi sunt feræ, audet adire? Sed fortem illum fugere pantheræ, et dormivit in cubilibus leonum Nasueus.
Jam vero bellorum victor lapidis ictu e muro interfectus est ct leonum domitorem necavit puer.
V. Post hæc Cislontem regem crearunt Sidonii, Nasuci filium, qui quadraginta novem annos regnabat , classemque emisit magnam, quæ in vicinitate Tartessiorum conderet coloniam unde cum ejus regionis incolis facerent mercaturam, qua re in Tartessiorum oppido Sidonii crant prohibiti. Tartessiorum vero rex coloniam expugnavit Sidoniosque, quos captivos fecerat, in barbarorum regiones servos vendidit. Classem etiam in insulas misit, Sidoniorumque in Tenga atque in Ersiphonia colonias devastavit et magna cun præda Tartessum rediit. Ex illo inde tempore Sidonii in Tengam et Ersiphoniam navigare non ausi sunt, cum periculum esset a prædonibus, qui in illa exstiterunt regione, et a classe Tartessiorum, quæ in illis tractibus maris vagabatur.
VI. Hoc tempore Dotrepes Calylopem Onacynorum regem civitate ejecit, regnoque potitus est. Calylops vero ad Judæos confugit in Idumæam, ibique diu morabatur; quam ob rem discordia est orta inter Onacynos et Judæos. Paulo post igitur, cum Judæi armenta pastum agerent in pascua sali . narum, Onacyni et Omlacyni noctu eos aggressi, pastores interfecerunt, armenta vero in oppidum egerunt. Quo nisus successu ,
totam Idumäam Dotrepes sibi subjicere studuit et Ismilymam cum exercitu emisit, qui Omlacynis adjuvantibus,
Judæos vicit. Omlacyni post prælium commissum cum magna præda, redierunt in suum agrum, Onacyni vero Judæos persecuti sunt. Postridie vero prelium renovantes Judæi multos hostes trucidarunt, Ismilymam autem ipsum comprehenderunt vivum; hunc adduci jusserunt Judæorum duces et caseum recentem panemque furfureum ei præbuerunt, nudoque vestem. Ille vero ait, sese nec tali cibo, nec tali vestimento assuetum esse; vestibus enim purpureis se usum fuisse. Tum vero natu inter duces inquit maximus , nostrum panem insipidum esse dixisti, vestesque nostras incomtas; quid igitur sumturus ad nos venisti? Quod cum locutus esset, Ismilymam ad mortem duxit. Post hæc Judæi et Somyræi diu bellum gerebant cum Onacynis ct Omlacynis et Ceratis ; Ceratorum vero arcibus potiri non poterant. Somyræi in Batanæam descenderunt, quæ regio etiam balsamum gignit, quod autem co vilius est, quod procreat Nebite, quam Tyro reversus Cidmon a Bybliis datam accepit. Nebitæi enim montes balsami gignunt abundantiam, triticum autem multum in vicis existit. Post mortem vero Cidmonis Nebite et pagi sunt in ditione Agmonis, Casabi primogeniti.
VII. Onacynorum igitur regione Judæi erant potiti; ager vero Mobæorum et Omlacynorum et Batanæorum in ditione Somyræorum erat, quibus multa erant armenta. Quæ cum Batanæi appeterent, Mobæis misere legatos de Somyræis expellendis ac diripiendis, polliciti, si ii, qui degerent in Batanæa Somyræi, bellandi caussa abierint, sese assulas ligncas in Jordanem flumen injecturos esse, quæ Somyræos abiisse significarent et Mobæos advocarent, ut copiis junctis eo facilius eos dcvicerent, qui domi remanserint. Somyræi igitur cum in aliam regionem aliquando irrumperent, Mo. bæique assulas in flumine natantes animadverterent, quam celerrime cum exercitu in Batanæam profecti sunt, trucidatisque relictis, magnam fecerunt prædam, abegeruntquc boves, pecora ovilla et greges caprinos. Qui autem in Mobæis erant Somyræi, quod fratribus acciderat, cum audirent, primo fugerunt incompositi; sed paullo post reversi Mobæos vicerunt, omnesque interfecerunt; Batanæorum vero montes in suam versus
potestatem redigere non poterant. Lacum igitur asphaltiten circumhabitabant Somyræi in eo tractu, qui est Orientem versus, Judæi vero Occidentem. Postea etiam Carnæorum regulos et mediterraneæ regionis principes vicerunt, omnemque hunc tractum sui fecere ditionis. Earum autem, quæ ad mare sitæ sunt, urbium, nulla potiti sunt.
VIII. Carnæorum autem urbe a Somyræis expugnata, atque Atymo rege interfecto, Sidonii cum Tyriis et Bybliis atque Aradiis et Berytiis montiumque incolis fædus ad Somyræos, si forte incursionem facere conarentur, repellendos fecerunt, ducemque creaverunt Cislontem Sidonium. Sidonem igitur partem ratam misere Sidonii quinque militum millia, Tyrii duo millia, Byblü mille et ducentos, Aradii et Berytii octingentos et mille, omnino decem millia, qui in montem proficiscerentur et in Momigura vico castra ponerent.
Tantum in monte exercitum esse Somyræi cum audirent, incursionibus abstinebant.
IX. Cislonte mortuo, Ratops Cislontis Sidoniis imperabat duo et sexaginta annos. Interregnum vero, quod apud Byblios diu exstiterat, finivit atque Odam iis misit regem. Urbe enim Basano expulso, Byblii per annos duodetriginta et centum rege carebant animoque benevolo Odam receperunt, penes quem quadraginta annos erat regnum.
Postea Tolomon Odæ filius rex erat quadraginta duos annos. Illis temporibus diu pacem servabant inter se urbium reges. Post vero Ratopem Jacylbas Sidoniis imperabat Ratopis filius annos octo et quadraginta. Tolomone mortus Arorphel in urbe Bybliorum regnabat annos viginti sex. Huic erat mancipium, qui Sybnas appellabatur (Sybnam enim Byblii dicunt mancipium), quem adoptavit Arorphel, qui sine liberis erat et Arorphelo mortuo , Byblii illum crearunt regem ; penes hunc imperium crat viginti septem annos. Jacylbas vero duos habebat filios, natu majorem Petam, Barcam autem minorem natu , quorum Petas post mortem patris Sidoniis imperabat undetriginta annos. Barcas autem primo apud fratrem degebat. Cum vero Sybnas obiisset, Barcam Bybliis misit regem Petas. Barcas triginta tres annos regnabat. Hoc tempore Amathæi miserunt in cam, quæ Orientem versus est, planitiem colonos, quorum dux vir exstitit octocubitalis, qui in montes Armeniæ progressus,
totam regionem sui ditionis fecit. Eosdem montes incolebant vates advenæ, et indigenis et colonis culti. Omnia his aperta esse et ne maxime abscondita quidem is celari posse cum audiret Barcas, cui virgo Nebrana nupserat pulcherrima, sed quotidie vino inebriata, sin vero minus, ægrota, neque ille
ejus medicum posset invenire, ad vates illos jussit scribam proficisci, ut quæreret ab iis, quo remedio morbi novi hujus et inauditi deberet uti. Illi vinum dixerunt esse liquorem viris saluberrimum' facilemque concoctu. Vir autem domum rediens uxoremque opprimens inebriatam facillime ad sanitatem eam perduceret ligno quopiam mulierem verberando. Quod cum regi retulit responsum scriba, Nebrana jam obierat supra modum inebriata.
X. Post mortem vero Petze Sidoniorum regnum sex et triginta annos penes Obdocernum erat, Petä filium, qui Barca mortuo Bybliis regem misit Potimacem fratrem, qui quinquaginta annos regnabat. Oculis autem cum caperetur Obdocernus Sidoniorum imperium Mocbæ filio tradidit, qui quadraginta duo regnabat annos. Postea Jonacus regnum tenebat duodeviginti annos, Potimacique viribus annisque defecto, ut Obudæ fratris filio imperium Bybliorum traderet, persuasit. Obudas autem septem et viginti annos rex erat. Post Jonaci mortem Soromolcas Jonaci filius Sidoniis imperabat triginta duo annos. Post Obudam regnabat undecim annos ejus filius Colbas, quem etiam, quia versus fecit suavissimos, Macron Motacin appellant. Post hunc Bybliorum fuit regnum penes Gersonem sex annos, penes
Misaronem triginta octo, penes Jarbam quadraginta, penes Detanum unum et quadraginta, penes Balmaborotum sex et triginta, pencs Atlantem viginti sex, penes Zabdibam unum ct quadraginta, penes Asdruilum quinque, penes Simarontem undeviginti annos. Post hunc vero Adonilibnam crearunt Byblii regem.
Attamen Sidoniorum deinceps imperium post Soromolcam tenebant Memrumus, Doborpis, Cador et Moliocus annos omnino centum. Gadylcarus autem Melioci filius regnabat quadraginta tres annos. Quo mortuo, summum Phænices imperium ad Tyrios delatum est.
LIBER SEPTIMUS.
I. Elasarus enim, Amathiæ rex, Gadylcaro misit, qui eum propter justitiam ac divitias laudarent et perferrent ad eum multa dona, inter quæ tres eminebant servi Aethiopici, quos emerat de Babyloniis multarum peritos artium. Serpentem enim in iram concitarunt, purpuram præbentes, postea vero vultu imperterrito adierunt ad eum, et mordere volentem sine periculo ullo osculabantur. Neque etiam quidquam passi sunt, gladium utrinque acutum per os immittentes usque ad scrobiculum cordis. Talia atque alia multa agentes magna cum voluptate spectabat Gadylcarus, multisque honoribus ornavit;
primo enim scribæ dedit munus; secundum classi præfecit; tertio autem, quod daret, non habebat, cum nec scribendi novisset artem, nec bellicarum rerum pcritus esset; et, si etiam harum rerum fuisset peritus, tamen nihil instituere potuisset, quum ne Sidoniorum quidem intelligerct dialectum. Hunc igitur rex creavit judicum principem; ejus autem loco alii erant in portis, qui judicis officis fungerentur. Uberrime Gadylcarus viris his vestes suppeditabat magnificas multasque divitias; in eadem etiam cum rege habitabant arce, ut rex, si forte insomnis exsisteret, eos posset arcessere, et rara
eos et mirabilia illa perficientes adspiciendo tempus con
Injustarum vero sententiarum auctores, multosque nummos extorquentes, Sidonios gravis. sime vexabant. Regibus etiam in odio erant; insolentius enim sunt usi Aradiorum rege; Berytiorum vero principem, qui summum imperium in bello contra Gigantes appetebat, prohibuerunt, quominus acciperet. Hoc modo omnes reddiderunt iratos.
sumere.
II. Gadylcaro autem, cui non erant liberi, ut filium adoptaret, successoremquc eligeret Bartopham Tyrium, persuaserunt Aethiopes, quia ab hoc multa dona magnifica acceperant. Beryti tamen et Aradi reges ex gente Ochritobimalorum (quo nomine appellabantur ii, qui a Bimalo originem ducebant), qui Bartophæ invidebant summum imperium, nec tamen ei eripere poterant, potentia evertere statuerunt
Eos igitur Aethiopes, regis sententiæ auctores. accusarunt, tanquam magni regis vitæ insidias paravissent, falsisque datis testimoniis, Gadylcaro persuaserunt, ut catenis vinctos in Cittium insulam demoveret.
III. Paullo post obiit Gadylcarus quadragesimo tertio regni anno, posteaquam Balmaborot viginti novem annos Bybliorum tenuit imperium. Ochritobimali deinde, penes quos Beryti et Aradi insularumque erat imperium, exercitum instruxere classemque armaverunt, ut de summo imperio dimicarent cum Bartopha, cui Byblii et Obdalius, Mylites insulæ regulus, auxilium tulerunt. Neutram vero partem secutis Sidoniis obedire erat constitutum ei, qui victoriam esset reportaturus. Jam vero cum Bartophas vicisset atque omnia sibi oppida subjecisset, Ochritobimali in insulas confugere, multasque condiderunt colonias. Bartophas in oppida misit reges, quos ex suis elegerat comitibus, neque apud Sidonios degebat, quia eum non adjuverant, sed in Tyriorum urbe, quæ ex eo deinceps tempore princeps est omnium urbium et maritimarum et mediterranearum.
IV. Hoc modo tota quidem Phænice potitus, colonias tamen sibi non poterat subjicere Bartophas, quia Ochritobimali magnam classem exornantes maris imperium facile tenebant. Aliquoties etiam ex
improviso Arben oppidum, tum temporis munitum, opprimere conati, a Berytiis victi sunt. Bartophas autem colonias expugnare statuit; sed cum hostes navium multitudine præstarent, omnes jussit regulos, quam plurimam possent materiam navalem parare atque adferre Tyrum in armamentarium, quod ipse amplificaverat. Cum vero portum aliquando intraret, ut ædificationem inspiceret navium atque hoc modo virorum inflammaret industriam, oculus ei vulneratus est assula quadam, quam quidem celerrime extraxerunt, regemque in arcem portarunt. Oculi autem vulnus hoc, quanquam magna tractatum diligentia, eo ingravescebat, ut letale exsisteret, Bartophasque obiret postridie, postquam per sex annos summum penes eum fuerat imperium.
V. Quo mortuo regem crearunt Joramum Bartophæ filium, quem Tyrii Hierbam appellant ; regnabat hic quinquaginta septem annos. Hic septuaginta novem armavit longas naves, magnumque misit exercitum Cittium, ubi Ochritobimali multas copias collegerant. Tyrii vero diu urbem obsidebant et jam de expugnatione desperare cæperunt; Aethiopes autem, quos supra memoravimus, transfugæ venerunt ex urbe, ubi crudelissime vexati erant ab Ochritobimalis, dixeruntque, oppidanos maximo affectos esse gaudio, vinoque repletos, propterea quod Tyrios de expugnatione urbis desperare animadvertissent. Tyrios igitur, detensis tabernaculis, quasi abituros, facile urbem capturos esse affirmarunt, si noctu conscenderent muros. Quod secuti consilium, extractis ancoris Tyrii solverunt, se quam celerrime in Phænicen esse profecturos simulantes.
Cum vero ad vesperam dies vergeret reversi, urbe expugnata , Ochritobimalos omnes trucidarunt, sicut et Cittienses nonnullos. Quæ victoria cum in colonias divulgaretur, omnes Tyram miserunt legatos, qui in verba Jorami jurarent. Gaudebatur etiam rex, ut illos Aethiopes adesse audivit; quantum patri jam profuerint, cum meminisset, et quantam ipsi utilitatem attulerint, per omnem vitam beneficiis eos cumulabat.
VI. Hoc tempore Obdalius Mylites insulæ rex copias suas omnes Cittium miserat, ut Tyriis auxilio essent. Quod cum animadvertissent barbari, qui Tengam incolunt, insulamque viderent navibus et hominibus nudatam, Plusiacone duce, qui Obdalii filiam in matrimonium duxerat, advencre atque Obdalio multisque aliis trucidatis, regionem hanc diripuerunt, urbemque incenderunt.
VII. Jam vero Joramus omnes urbium atque insularum reges commentarios conscribere jussit de multitudine incolarum, navium, armorum , equórum,
faleatorum ac divitiarum, et in finitimas regiones viros mittere, qui eas describerent ; atque de his rebus librum ut conscriberent, iis imperavit.
Hoc modo auctor fuit descriptionis omnium et Occidentem versus sitarum regionum et earum, quæ in Orientem spectant, et insularum et regionum mediterranearum. Aethiopes vero regi indicarunt, etiam in Meridiem spectare magnas clarasque regiones; incolarum autem multitudinem esse immanem; multasque res pretiosas gignere hunc tractum, aurum et argentum et unioncs gemmasque atque ebenum et piper elephantosque ac simias et psittacos ac pavones aliaque multa.
Peninsulam vero quandam in Orientem vergere ultimam, cujus incolæ solem e mari emergentem possent conspicere.
VIII. Joramus igitur Natambalo, Babyloniorum regi legatos misit, qui hoc modo loquerentur. Audio magnas esse celeberrimasque Aethiopum regiones, Babylone profeeto faciles aditu, inaccessas vero Tyriis, quas cognoscere velim. Si igitur servis meis naves dederis idoneas, centum tibi mittam purpuras. Quæ verba cum Natambalo nunciata essent, naves dare voluit Tyriis. Sed Aethiopes, qui ad Babylonios commeare solent mercatores, se omnes dixerunt urbem esse relicturos, si Joramo ad navigandum in Aethiopiam facultatem daret.
IX. Post hæc Joramus Irenio Judæo, si ipsi portum dare vellet ad mare Aethiopicum situm, promisit, se eum in arce regia condenda juturum csse atque allaturum materiam cedrinam et abiegnam
ac saxa quadrata. Quibus rebus commotus Irenius Ilotham oppidum et portum dedit Joramo. Ubi cum palmarum quidem multitudo exsisteret, sed navium ad ædificationem non aptarum, Joramus camelorum circiter octo millia Ilotham misit, materia navali oneratorum, fabrosque decem naves jussit ædificare; summos classis duces creavit Cedarum, Jaminum et Cotilum. Ex Aethiopibus duo jam obierunt. Lancapatus autem, qui admodum supererat, cum primum classem navigaturam esse audivit, abiit in patriam. Quod ad Ilotham est mare pernavigarunt, sed quominus fretum superarent, terribiles prohibebant procellæ; interea in insula quadam per quinque menses degebant, triticumque inserentes terræ depressiori, uberrimam fecere
Postea per fretum navigarunt Orientem versus, Arabumque relicta regione, multisque diebus præterlapsis, naves animadverterunt Babyloniorum, ex Aethiopia in patriam revertentium. Postridie vero Aethopiam ipsam sunt assecuti, cujus regio maritima aquæ est egena atque arenosa, mediterranea vero montana. Per decem dies litora præternavigabant Orientem versus. Ibi vero convertitur in Meridiem terra immani'amplitudine, ubi Aethiopes urbes incolunt magnas celeberrimasque; etiam maria pernavigant. Eorum tamen naves ad bellum non sunt instructæ neque utuntur velis. Sex igitur et triginta dies meridiem versus navigantes, Rhachii insulam assecuti sunt.
X. Ancoras jecere e regione litoris humilis et multis altisque consiti arboribus. Noctu vero
turbines orirentur, ad ortum usque solis maximo in periculo erant. Inde profecti meridie tutum videbant portum et pagos in regione mediterranea multos hominibusque frequentatos; ubi cum egrederentur a multitudine hominum, qui pagos illos incolebant, cincti sunt. Illius vero regionis praefectus hospitaliter eos excepit ac splendidissima iis apparavit convivia per septem dies. Nuncium cnim interea regi maximo miserat, qui illum super Tyriis consuleret; qui cum rediret septem præterlapsis diebus, præfectus Tyrios convocavit et cum üs iter instituit ad regem, qui Rochapattæ degebat, quod nomen est urbi maximæ et clarissimæ in media insula. Multi antecedebant hastati ab rege missi, qui hastarum clangore elephantos fugarent, a quibus metuebant et propter multitudinem et propter audaciam, cum esset tempus, ubi coitum adpetunt. Sequebantur Tyrii, ex quibus Cedarus et Cotilus et Jaminus lectica gestabantur; homines quidam agrestes dona portabant. Agmen claudebat, vectus elephanto, præfectus cum satellitibus. In hoc itinere cum die tertio trajicerent flumen, unum trajicientibus devorarunt crocodili, quorum abun: dantia est fluminibus. Itinere vero trium dierum confecto Rochapattam urbem conspexerunt, altissimis
cinctam montibus. Quos cum adesse audirent (exierat enim hæc fama per totam regionem), omnes urbis incolæ celerrime aderant vecti aut elephantis aut asinis aut lecticis, ut viros Tyrios viderent. Etiam peditum magna erat multitudo. Centurio autem eos in arcem regiam est comitatus maximam et splendidissimam, portasque clausit, ne ingrederetur multitudo, tum vero eos introduxit ad Rachium regem, in stratis sedentem splendidissimis. Donarunt eum equis, vestibusque purpureis ac sellis cedrinis. Mutua vero dona iis dedit rex uniones et aurum et duo millia prominentium elephantorum dentium atque abundantiam præclari cinnami. Hospites vero eos excepit triginta dies.
XI. Tyriorum etiam nonnulli in insula mortui sunt, alter morbo confectus, alteri interfecti a diis. Homo enim stercus invenit caprinum, signisque in arena delineatis, ad ludum invitavit antistitem quendam. Illi igitur caprinum erat stercus; alter cum stercus non inveniret camelorum (non enim inveniuntur in insula) stercore est vaccino, quo regio illa abundabat, dissecatumque signis imposuit. Sacerdos vero, qui forte aderat, ludum iis dissuasit, quia stereus vaccinum apud eos sacrum habetur, illisque ridentibus, abiit. Ludere homines perrexerunt, sed mox collapsi, diem supremum obiere, omnesque astantes deos - Yerebantur. Mortuorum alter Hierosolymæus erat natione,
XII. Clarissima liæc Rhachii insula ab omni. bus partibus mari cst cincta, nisi quod e regione cauro subjecta per isthmum licet proficisci in eos, qui ex adverso sunt, tractus. Hanc terram fecit limum coacervando Baaut, cujus etiam in montibus inveniuntur vestigia, atque ex qua magnus rex originem ducit. In latitudinem patet insula sex dierum iter, in longitudinem duodecim, ac fertilissima est multisque incolis prædita. Quæ autem gignit insula, sunt præclara; mare enim accolentibus abundantiam præbet piscium saporis suavissimi; montes vero multas alunt feras, maximosque inter elephantos, casiamque gignunt valde aromaticam. Aurum et gemmas, inveninnt in fluviis, in litore vero uniones. Quattuor regnant in insula præfecti, qui regi maximo subditi sunt, tributumque pendunt casiam et elephantos et uniones ac gemmas. Auri enim regi ipsi est abundantia. Primus igitur regnat in ea parte, quæ ad Meridiem spectat, ubi greges elephantorum sunt, qui ibi capiuntur multi et eximiæ magnitudinis. Hujus tractus litora sunt inhospitalia, hominibusque deserta. Ea autem urbs, ubi præfectus degit, maxima et clarissima esse dicitur et in regione mediterranea sita. Secundus rex regioni imperat Occidentem versus sitæ, quæ cinnamomum gignit; ibi navibus egressi sunt Tyrii. Tertii regis in ditione est, quæ ad Septentrionem spectat regio, unionibus abundans. Hic et altissimum exstruxit in faucibus murum, ne barbari, regionem, quæ ex adverso conspicitur, incolentes, transeant. Nam olim incurrentes, quæ invenerunt domicilia, sacra et lucos, devastarunt, incolasque, qui in montes non confugerant, trucidarunt. Quartus possidet partem Orientem versus spectantem, gemmasque gignentem, lychniten, sapphirum et adamantem. Omnes hi, magni Rochapattæ regis fratres, his regionibus imperant. Sed penes maximum quemque natu summum est imperium, isque magnus rex potentissimusque nominatur. Hic vero mille possidet nigros elephantos, et quinque candidos. Nigrorum enim abundantiam alunt sylvæ; subalbi vero sunt rarissimi, neque, nisi hac in insula, usquam inveniuntur, atque a nigris dicuntur coli; ejusmodi vero animal cum ceperint, ad regem Rochapattæ ducunt, cui soli leges albo vehi elephanto permittunt; subditis id est interdictum. Sunt etiam crocodili in fluminibus permulti ac mira feritate; sed interficiuntur ab hominum multitudine, qui sese in fluvium projiciunt, palisque utuntur acutis. Postquam decem dies Rochapattæ fuerant, multi etiam Tyrii cum Rachio in venationem crocodilorum profecti sunt.
XIII. Cum naves rediissent, columnam jussit erigi ante templum Melicarthi atque omnia, quae erant facta inscribi.. Columna illa quidem terræ motu est disjecta anno priore, sed est incolumis, ita ut inscriptio etiamnunc possit legi.
XIV. Eodem tempore internecione templum Casiorum Cabirorum est pollutum. Vir enim habitavit prope Gabulam, quod ab Obiba Tophæ filio aeceperat. Hie virginis amore flagrabat; sed inscio patre in ædibus non potuit esse inter eos consuetudo. Cætus igitur nocturnos fecere in vestibulo templi ad lacum Ponti, vinumque bibentes jocabantur. Sed a duobus oppressi ædituis, virgo effugit; Gabulæus vero alterum, qui ea potiri est conatus, præcipitavit, ut homo, mitra privatus, in tenebris eam persequi desineret. Alteri autem oculum excussit vase quodam , quod vino plenum forte mani. bus tenebat.
LIBER OCTAVUS.
I. Hic est periplus, quem Joramus rex Tyriorum jussit facere Joramum Melicarthi sacerdotem atqne inscribere columnæ cuidam in vestibulo templi Melicarthi; Sydycum vero scribam jussit describere quattuor libellos ac mittere Sidoniis, Bybliis,
Aradiis et Berytiis. Reliqua omnia exemplaria sunt deperdita et columna in templi ruinis jacet fracta. Libellus tamen Bybliorum usque ad nostra tempora permansit incolumis in Baaltidis Deze templo atque ad verbum talia dicit.
II. Hierbas Bartophæ filius rex Tyriorum Joramum Madyni sacerdotem, quo tempore ficorum primitiæ crant, hoc modo est allocutus: Librum sumas et stylum atque omnes describas et urbes et insulas et colonias, barbarorumque regiones, omnesque omnium copias ac naves et longas et oncrarias et currus falcatos. Nostræ enim naves cum in Rhachii insulam navigantes ad ultimum pervenerint Orientem, propiusque inspexerint terrarum terminos ultimos, nationesque remotissimas, notitiam ad nos earum rerum pertulerunt, quæ patres latebant. Nam majores solum in insulas atque Occidentem versus profecti, carum regionem, quarum nobis in Oriente cognitionem paravimus, non habebant notitiam. Hæc vero omnia in posterorum describas memoriam. Quod cum dixisset, ad regis procubui pedes atque domum reversus hæc scripsi.
III. Ut omnibus regibus Tyriorum rex est potentior, ita et Tyrus omnium urbium maxima ac clarissima habetur, omniumque artium inventrix. Ea enim in regione omnium principes rei nauticæ fuerunt auctores Usoi comites, ab Hypsuranio
persecuti; etiam agriculturam invenere incolæ, aliaque multa. Maximum urbs debet splendorem ac potentiam Obibæ, filio Tophæ Silyphæi. Rex autem his utitur copiis: sexaginta ei sunt militum millia gravis armaturæ, centum naves longæ, navesque oncrariæ innumerabiles; mille vero satellites, thoracibus induti auro solidis, currusque octoginta. Tantum habent Tyrii exercitum. Melicarthi templum sicuti et urbem Melicarthi ex Tartesso reversi condidere comites. Circumjacent Hysora, Mæne, Silyphe, Bethobarcas et Ramase oppida. In oppido Bethobarca, cui etiam Bethatabæ est nomen, domicilium suum collocavit Barcas, filius Sanobali, qui victoriam reportavit de Jamylco et Iteco gigantibus. Capti etiam sunt hoc in prælio Iteci filii, quos propter diræ pestilentiæ inclementiam in Orbio monte Sanobalus flammis consumtos immolavit Eliun Becldameri.
IV. Clarissima et Sidon atque hæc de ea dicuntur in carminum libro: Utrum pontus ejecit te unionem in litus, an e cælo descendisti stella lucifera ? Splendore tuo mediterranea illustratur regio, mare autem resplendet hilaris pulchritudinem. Regi sunt quadraginta millia militum, naves longæ sexaginta, mille hastati et viginti currus. Circumjacent Monychus, Jauphe, Moyra, Dibon, ubi regis degunt liberi, et Nebra ac Soate oppida. In faucibus prope Soaten periculosissimis fabri habitant armorum, qui ab iis originem ducunt Gigantibus, vero quorum olim ibi inclaruit nomen, Barsidum Sidoniorum ducem juvantium in bello contra montanos i quem cum, quominus cum exercitu transiret, facile prohibere possent, abs transitu tamen non impedierunt.
V. Maxima et Bybliorum civitas. Nam gravis armaturæ militum viginti ei sunt millia, naves longæ octoginta quinque, hastatorum duo millia, currus viginti. Ibi etiam conspicitur templum Saturni, qui condidit urbem et Baaltidis ac cæterorum. Ubi vero Asmunia proficiscuntur Byblum, sacer est locus, ararum plenus, cui nomen est Betheliun. Bybliorum in ditione sunt etiam oppida Asmunia, Jasude, Nebite et Nebra Bybliorum.
VI. Aradum Bimalus condidit Sidonius, octo gravis armaturæ militum millia alentem, navesque longas quinquaginta, et mille hastatos, atque quingentos sagittarios, currusque viginti. In vicinia sunt Arboze, Casauron, Itynna, Delibas et Asypotia oppida. Inter Itynnam et Delibam Misybata conspiciuntur, oracula ex lapidibus confecta a Cælo Deo.
VII. Berytiis sunt decem millia gravis armaturæ militum, naves longæ triginta atque hastati mille, currusquc quadraginta. Hanc urbem condidisse tradunt Berythii Eliun, nomenque ei dedisse Beruth uxoris. Ibi etiam Ponti atque Astartes templa splendidissima. Circumjacent oppida Arbe,
Isbas, Sydrobal, et Bethastarothe. Ad viam, qua ex oppido Sydrobal proficiscuntur Byblum, Aegyptio est arx, quam ædificarunt Aegyptii, qui Pasurgo duce hanc regionem sibi subjecerunt. Quibus victis, Adramot virago arcem destruxit.
VIII. Montani triginta gravis armaturæ militum millia alunt ac duo millia sagittariorum; neque oppida iis sunt, neque naves, nec currus, sed habitant pagos. In eorum finibus sunt Bætylia oracula ab Urano Deo itidem instituta in pagis Gabara, Oryce et Gadra. Clarissima vero conspiciuntur in vertice Zetuni montis olivis consiti, supra viam, qua ex regione montana Tyrum proficiscuntur. In monte qui est e regione, munimentum est et vallum, arx vero in Momigyra pago, qui situs est in confinio.
IX. His omnibus Hierbas imperat rex, urbibus, pagis ac montibus, bellumque parantibus Tyriis urbes copias auxiliares mittunt, gravis armaturæ sedecim myriades et octo millia militum, hastatorum millia sex,
X. Prima est Cittium insula, maxima et claris. sima, cujus regiones mediterraneas incolunt barbari crudeles et impii, gigantibusque Libani et lingua et moribus similes. Ad sinus patres oppida, pagos et arces condidere, Demaroon Cittium urbem, cui decem millia sunt gravis armaturæ militum, naves sexaginta, sagittarii quingenti; currus vero in sulanis non sunt in usu. In vicinia sunt oppida Lygdana et Gola multique pagi. Est etiam hac in insula Masuda oppidum, quod Bimalus Sidonius condidit; huic sunt quattuor militum millia ei viginti naves. Apud Masudam in monte conspicitur Croni ara , semper fulgens, iisque, qui præternavigant, etsi regio maritima sit nebulosa, conspicua.
XI. Qui Occidentem versus navigant, assequuntur insulam Rhodiorum, qui, bello orto, tria militum millia armant ac decem naves. Olim Sidonii urbem ibi condiderunt; qua propter soli sterilitatem relicta, jam multis in pagis habitant. Fertilissima vero regio, quæ ex adverso conspicitur, plarimos alit homines, ibique coloniæ sunt, Sidoniorum Machira, Supha et Zoara, Aradiorum Sale, Tyriorum Ozyne, Bethomalcrot, Masaba et Casra. Maehiræ oppidi incolæ gravis armaturæ militum millia habent quinque, classemque viginti naviam, Suphæi duo militum millia et decent naves, Zoara incolæ mille milites gravis armaturæ et decem naves. Salais sunt milites mille quin. genti et octo naves. Ozynæis sunt duo militum millia, Bethomalcrotensibus mille et ducenti, Masabæis quingenti, Casræis octingenti; omnibus his oppidis vero quindecim navium classis. Machiræi, Suphæi atque Ozynæi Septentrionem versus navi. gare in multas insulas et freta, atque barbaris, qui ibi degunt, bellum solent inferre, prædonibus maritimis, qui magnis utuntur navibus, nostrisque similibus.
XII. Magna etiam Ceratorum est insula, ubi Sidonii Mapizam urbem condidere, Tyrii vero coloniam, cui nomen imposuerunt Mapristor (Tyriorum portum hoc verbo exprimunt); nam portus hoc in loco est Tyriis. Mapiza militum alit tria millia et sagittarios centum; classem exornat navium quindecim; Mapristori milites sunt mille et quadringinti, navesque sex.
Montes incolunt Cerati , nunc jam domiti; antiquissimis vero temporibus maris gavisi imperio, colonias constituere in iis, quæ in Meridiem spectant, regionibus. Indigenis enim expulsis patria Gigantibus, ex Ceratis alii, Gazæorum atque Ascalonitarum potiti oppidis, ad Aegyptiorum usque fines totum tractum in suam redegere ditionem; posteaquam autem hi supremum diem obierunt, eorum posteri, Indigenarum sermonem amplexi omnemque vitam atque victum, patrun feritate plane abstinebant, ita ut ne linguam quidem intelligere possint, qua insulani utuntur. ' Alii vero ex Ceratis, bello composito, in patriam redierunt et nostris etiam temporibus majorum mores ac leges colunt sermonemque insulanorum rudem; sed neque blæse loquuntur, neque strident, ut barbari, qui Cittium incolunt. Ceratos primus vicit Marnotes, filius Melcalacis, quem urbe ejecerant Ascalonitæ regulum; qui cum Mænam se contulisset, a Tyriis civitate est expulsus, donec Ascalonitas, quorum sedes essent in Ceratorum finibus, in Tyriorum potestatem redegisset. Marnotes igitur in Ceratorum insulam fecit incursionem, belloque devicit incolas; oppidum deinde condidit, cui nomen imposuit Ascalonis; cujus imperium cum per breve tempus apud eum fuisset, nemine prohibente, in patriam rediit. Hoc vero oppidum a Tyriis appellatur Mapristor, atque abest diei iter a Mapiza. Mapizæorum colonia est Gadira maxima atque clarissima, ubi templum consecrarunt Astartæ muris cinctum, quamobrem etiam nomen urbi inditum; (nam Gadiram nominant murum). In eo, qui ex adverso est, tractu, multos pagos et arces incolunt Gadirai. Gadira antem sunt septem millia juvenum, duo sagittariorum millia et classis triginta navium longarum.
XIII. Secundis ventis quattuor diebus in Mazaurisam navigant, insulam clarissimam, quæ inultos alit homines. Tyrii et Sidones sex ibi condiderunt oppida, Nasbum Melicarthi, Jamniam, litronem,
Malcubam, Ophalam et Morabam, multosque pagos. Omnibus his militum sunt millia fere undecim et triginta octo naves. Moraba relicta, postridie navis appellitur ad insulam Mylites, ubi oppidum exsistit nullum, sed pagi, in quibus reperiuntur duo millia virorum, qui arma ferre possunt, navesque quindecim; hæc insula Astartes Mylites ararum plena est. Ex hac insula profecti celerrime Maphylam adveniunt, ab Aradiis et Bybliis aliisque habitatam. Qui cum hanc incoluissent regionem et quinque oppida condidissent, ab indigenis feris ac bellicosis victi in hunc locum se contulerunt Maphylamque condiderunt urbem, cui quod ibi tuti essent ab hostibus, nomen hoc imposuere. Militum sunt urbi millia quattuor et triginta sex naves. Sita est Maphyla in Tenga, regione, quæ late patet, sed propter aquæ penuriam et ardorem solis hominibus deserta est. Abest a Maphyla multo longius, quam Tartessiorum urbes, proximum Ersiphoniæ oppidum, propter aquilones retardantes. Nam primum in Mazaurisam profecti Septentrionem versus per multos dies navigant in Ersiphoniam, ubi quattuor exsistunt coloniæ, quibus duodecim gravis armaturæ militum sunt millia atque classis viginti quinque navium. Harum coloniarum copias Sidonii olim auxerunt, cum bellum oriri videretur, haud contra indigenas, quorum nec magnus est numerus, neque animus bellicosus, sed contra Tartessios. In hoc tractu Libnas est mons, Melicartho sacer, cujus et vestigia ibi conspiciuntur prope viam. E regione Ersiphoniæ Cyton et Gadyla insulæ sunt, ubi oppidum adjacet freto, ex quo decem diebus in id navigant, quod ad Tartessum est fretum, insula Liathanæ et regione Obibacri superatis.
XIV. Eæ autem, quas terra marique Hierbas Tyrius alit copias, minimc sunt spernendæ. Nam sunt ei gravis armaturæ militum et hastatorum et sagittariorum omnino ducenta et quinquaginta millia, naves longæ sexcentæ quadraginta tres, currus centum et octoginta, maximæque divitiæ. Bello enim orto urbes suas copias Tyriis in auxilium mittunt, pacis vero tempore iis pendunt tributum.
XV. Fædere cum Tyriis juncti sunt Tartessii, qui ex Melicartho originem ducunt, quorumque sedes in Occidentem spectant. Regnum eorum penes Nausitanum est, Charontis filium, cui maximus est exercitus, multæque naves, et onerariæ et longæ. Hominum multitudo est distributa in quinque urbes maximas et clarissimas, multosque et pagos incolunt. Regiones fluminibus adjacentcs sunt fertilissima, montanæ autem argento auroque abundant, præsertim, quas in Ardiabe et Ophile pagis obeunt, fodinæ.
Tartessus, (quam Tarsin Phænices appellant) freto adjacet atque Oceano. Occanus septentrionalis est innavigabilis propter fluctus undosiores, meridionalis - vçro propterea, quod litora hominibus sunt deserta; ibi est Tiborsypla promontorium. Hoc in mari Occidentem versus ultimæ sunt Imyrchacinæ insulæ,
Ilyresa et lyrizima et Mazayrisa atque Igydula, olim hominibus habitatæ; sed peste pressi, cum Dcos non placarent, incolæ obierunt, ita ut nostris temporihus deserta siut. A Tyborsypha dierum iter circiter deeem absunt.
XVI. Hæc igitur insularum descriptio. Habitant vero in vicinia Tyriorum Cerati, Judæi, Aegyptii, Arabes, Damasceni et Amathzei, fæderibus cum Hierba sociati. Aegyptmn perfluit Nilus, in quo navigantes flumine adverso die septimo decimo in urbem yenjunt principem, ubi anulti reperiuntur servi Acthiopes, in regionibns nati meridionalibus, nigro quidem colore, ceteroquin: Aethiopes et Aegyyptii inter se sunt similes et moribus et specie. Degunt in extremo meridie Aethiopes. Regiones autem septentrionales Armenji incolunt ac Phryges et Lydi, ultima vero septentrionalia Gambri et Amydoni atque Titanes. Gambri et Amydones æris gaudent fodinis; Titanes, immani corporum magni. tydine homines sunt ferissimi, magnaque corporis pars aperta est. Candidos ex Media important equos, quibus divinos tribuunt honores. Titanes circum magnum incolunt lacum atque viginti circiter dierum iter a Medis absunt. Ad eos princeps navigavit Stradabidus Machiræus; jam vero barbari, qui in insulis degunt Machiræos prohibent aditu. Orientem versus Babylonii habitant ct Medi et Aethiopes. Babyloniorum urbs magna et præclara est; Media candidorum equorum excellit multitudine; Aethiopia vero ad mare arenosa est et aquae egena et mediterranea in regione sunt montes.
Earum autem, quæ in Orientem vergunt regionum ultima Rhachii insula, in quam profectæ tunt Hierbæ naves longæ.
LIBER NONUS.
I. Quæ commiserit facinora Joramus, multitudinemque urbium et coloniarum et hominum et navium et curruum, quibus imperaverit, in commentariis suis Joramus filius Madyni descripsit. Dicit autem Sanchuniathon post regis mortem Sydycum Jorami regnasse duo et triginta annos. Sydycus igitur iis, qui in Beliri pædeuterio alebantur, Tyrum imperavit proficisci, propterea quod in urbe Sidoniorum effeminarentur. Nam haud procul Sidone Belirus condiderat scholam, ubi sacerdotum filii et sacris instituebantur et peritia legum et medicina. Sed antistitis munere cum fungeretur
Daëphus, cui extremam senectutem assecuto fluxa jam mens erat, multa edebant discipuli facinora per ladum et jocum, quæ intelligi possunt ex cominentariis, quos de rebus gestis Sidoniorum conscripsit Barmirchabas, qui ipse duodeviginti annos natus in scholam receptus, per quatnor annos sacraruni rerum scientiam est edoctus.
II. Denos per mensem dies adolescentes institucbantur; reliqui meditationibus erant constituti studioque literarum privato. Seil Daëphus , ut qui literis eos incumbere haberet pro explorato, quid agerent; inquirere negligebat. Qua confisi negligentia omne, quod pucris crat meditationibus impendendum tempus, in urbe versabantur, libidinibus uti servirent, nonnullis relictis, qui a Daëpho forte interrogati, ubi sint reliqui, de absentia ipsos excusent. De morte patris, ajunt, consolaturus matrem abiit Jalycus; Baliades autem morbo est correptus; atque in hunc fere modum sodales, donec in urbe immodice vivebant, excusare consuerant. Saepe etiam compotationum ac voluptatum caussa convenerunt in ædibus, haud procul a schola sitis, ubi quovis fere. tempore versabantur citharistriæ ex iis, quæ circum vagari solent. Ibi enim discipulorum, qui magna atque clarissima dona sibi darent, quosdam se reperturas esse, cum pro certo haberent , domum non præteribant, sed priusquam in urbem proficiscebantur, multum in hoc loco consumebant tempus; tum demum urbem intrabant.
III. Una cum Barmirchaba, cum urbem intraret, Hieracon et Gigas erant et Charason ; Charason quidem, quem salis venditioni præfecerat rex, non erat ex discipulis; attamen sibi æqualem sæpe voluptatum suarum fecere participem, ac ne, qui essent, agnoscerentur, noctu profecti sunt in urbem. Ad vesperam igitur, Barmirchabas in libro suo narrat, nautarum in tabernam, quæ portui adjacet, intrare consueramus ut nautarum nos oblectaremus narrationibus de insulis regionibusque barbarorum. Alii enim erant insulani, alii Tartessii, alii ex Tenga nati, nonnulli etiam cx Ersiphonia. De multa igitur nocte tabernam intravimus, atque, ne agnosci possemus, mutatis vestibus. Hoc modo plane nobis dissimiles eramus. Nauticis enim uti, Sidonis turpissimum esse videtur; attamen nos iis utebamur, vestibus induti nauticorum ; utribusque et culeis, quorum magna in atrio erat multitudo (omnia enim, quæ ex navibus furabantur servi nautici, hac in taberna potando absumebant) incumbentes, idem, ac servi, potabamus vinum acescens; dulce enim bonumque haud vendidit homo vinum. Multa ibi de externis mirabilia audivimus et hominibus et regionibus. Iisdem autem cum uteremur ac nautæ moribus genereque dicendi, nos haud esse nautas, minime animum advertebant, sed homines nos de plebe ejusdemque cum iis loci atque ordinis habebant; quod nisi sibi persuasum habuissent, nos ex taberna ejecissent. Magnopere enim altiore loco natos despiciunt.
IV. Caupo, versutissimus homo, sæpissime nobis, nos non esse, quos professi essemus, se certo scire, secretis significavit nutibus. Conviviis antem hujusmodi cum maxime gauderemus, lautam promisimus homini vestem, ne, quæ novisset, cum reliquis communicaret, nosque sumtus suppeditaturos esse epularnm, omnibus, qui adessent, instituendarum. Tum dulce nobis præbuit vinum Gaphnus caupo, psaltriasque intromisit et saltatriculas, quarum artibus tota nocte valde lætabamur. Gaphnus autem puellarum unam osculatus, omnium risui se exposuit; ejus enim uxor ut primum conspexit osculantem, a puella eum omnibus viribus removere studuit. Alias autem subjectus erat uxoris imperio; jam vero cum se hanc ob caussam derisum videret, ira incensus mulieri, apage, dixit; tota enim es ossea; hac vero nocte ossibus non incumbere, mihi est decretum. Post hæc illa pudoris plena discessit.
V. Res antem accidit valde ridicula. Inebriatus enim Barciphas, proxime sedentem digito demonstrans, clamare cæpit: ad illum quæso oculos convertatis vomentem; sed eodem temporis vestigio et ipse vomitum edidit, 'ore distorto. Tum vero nemo risum tencre poterat; Barciplas autem statim sopore vinctus est; quod cum corum vidisset quidam, qui aderant, inebriatum hunc, ait, ac torpore affectum gravissimo ludibrium faciamus; veste enim Gaplini indutum in ejus etiam lectulo hominem collocemus. Ad solutum deinde crapula adeamus, Gaphnique cum nomine appellemus, atque omnimodo eo utamur, ac si esset Gaplmus. Hoc modo Barciphæ, uti se cauponem esse credat, facile persuadebimus. Etiam ineptissimum enim propter stultitiam non perspiciet. Hæc omnibus sunt visa, et Gaphnus verus interea in receptaculum quoddam sese contulit, unde omnia, quæ in ædibus sunt facta et audire et videre poterat.
VI. Quod cum ita fecissent, atque vultu id gravissimo, Barciphas paullo post commutationcm non amplius intellexit et quidquid faceret, secundum Gaphni fecit consuctudinem. Cum forte ctiam de epulis nocturnis loquerentur, ex reliquis quæsivit, ubi Barciphas esset, oppressus ille ebrietate: Tum vero ægre risum tenebamus. Cum vero laudaremus eum, quod uxorem ita castigavisset, dixit illam esse minime pulchram, sed pulcherrimam sibi esse servam, quam insuper in matrimonium ducturus sit; id quod omnibus valde ridiculum erat. Gaphnus vero, qui omnia audiverat in cum latibulo, ne Barciphas, quam sibi proposuisset rem perficeret , clam omnibus ad argentarium misit hominem, qui illum faceret certiorem, Gaphnum, qui ab argentario magnum contraxisset æs alienum, soluturum non esse, ut qui in epnlas et mulicres maximas profunderet pecunias. Nocte enim præterita eum multitudinem mendicorum apud se liberalissime hospitio excepisse; pecuniamque, quæ supersit, postridie nuptiis eum esse consumturum. Argentarius igitur in tabernam properans , personam Gaphni , qui in ære suo erat, nunquam vidisset, ex præsentibus quæsivit, quis ex iis sit Gaphous ? Barciphas sese esse dixit. Tum vero ille Gaphnum creditum secum in portas abduxit, ubi judices hunc, donec solveret, illi tradiderunt servum. Jam vero, cum postea diceret, ipsum suspicari, se non esse Gaplnum, sed Barcipham, hujus
sermonis non habuerunt rationem judices sed deriserunt hominem. Nos autem omnes in auditorum numero adstantes, laudavimus judices propter eximiam justitiam.
VII. Alio tempore in omnibus urbis locis pervagati magis occurrimus atque hominibus ex illis, qui serpentes incantare noverunt. Carminibus etiam celebrabant mortem Jamylci, de quo gigante Sanobalus victoriam reportavit. Utriusque etiam fictiles ostendebant effigies. ' Jamylci figura erat delineata in modum viri prostrati ac vulnerati animamque jam agentis. Sanobalus autem adstabat, gladium dextra tenens, A victoriaque gavisus. Sub noctem vero spectatores domum se contulerunt; igitur et sig's qui: Sanobali res gestas interpretati erant, abire statuerunt; a nobis vero munere affecti, libenter et statuas illaset buccinam nobis tradiderant. Propter tenebras in lapide quodam accendimus faces , quibus admotis figuræ illæ fictiles lustrarentur, magnaque voce Sanobali celebravimus laudes. Celeritur tum magna et auditorum et spectatorum convenit multitudo, primumque res bene processit; sed paullo post Hicracon etiam senem appropinquare spectandi caussa, nunciavit clamavitque, periimus omnes, si nos agnoverit. In maximis igitur angustiis eramus, cum neque celare nos a Daëpho possemus, neque per multitudinem arctam perrumpere atque elabi. In his angustiis Charason Sanobalum prostravit, ut magno cum strepitu corrueret in ignem, ac flamma, quæ hucusque locum illustraverat, exstingueretur. Tetris deinde statim obortis tenebris, latentes effugimus; qui autem circumstabant, valde rem hanc sunt admirati.
VIII. Omnia hæc sunt descripta in eo libro, quem Barmirchabas de rebus gestis Sidoniorum conscripsit. Hanc igitur ob caussam Sydycus discipulos Tyrum jussit proficisci; quam autem ibi condiderat scholam, muro circumdedit octo orgyiarum, ut illos, ne flagitia committerent, prohiberet. Hæc schola post-Croni femplum esto sita Tyri. CT3'ebre qaramasdatigio, ta ngrina 13an
IX. Hoc. tempore ex urbe Bybliorum Asdruilos quidam expulsus est, propterca quod multa commisisset crimina. Hic areem condidit in litore eti omnes Byblios, quos intercepit, crudelissimis supplicis affectos spoliavit. Qua re irritati nullo tamen modos ulatrocinüs eum prohibere poterant oppidani o per longum temporis spatium. Degebat autem in montibus gravis ætate vir, cui tanta artis medendi erat peritia, ut et vulnera gravissima adi sanitatem perduceret, quam ob rem undique ad eum proficiscebantur morborum curandorum caussa. Hunc in vincula conjectum Asdruilus in suam abdaxit secum arcem, præmiaque sibi sumsit, quæ accepit homo ab illis, qui arte sua convaluerant. Nihilomi, nus senem 'male habere haud destitit. Quod cum audivisset Adonilibnas, viri illius filius, multos evocavit juvenes, quibus pugiones distribuit breviores; qui cum, occultatis præsidio armis, singuli intrassent arcem, tanquam sanationis caussa, Asdruilo omnique munitionis præsidio enecatis, senem liberarunt et magna atquc clara potiti sunt præda, sicut et multis armis et vestibus. Juveni huic Adonilibnæ erat nomen; quem, cum urbem intraret, mortuo forte rege Simaronte, senatus regem creavit, atque inde ab eo tempore Bybliorum omnes reges per vices eodem nomine appellantur.
X. Ex hoc Adonilibna originem duxerunt omnes, penes quos usque ad nostra tempora Bybliorum erat imperium. Cujus ita se habet stemma. Rhopho patre Adonilibnas ortus est; Rhopbi pater erat Daton Jasudaens. Adonilibnæ vero eorumque, qui post eum regnabant res gestæ in libro Caucabi sunt descriptæ. Bellum contra Gigantes Charodas miles descripsit, contra Damascenos Chylcas, regis scriba; cladem vero, quam accepere, qui Ocalothone duce Tartessum in Cilicia condiderant, Bardates caupo; Tyriorum oppugnationem Cidmon Nebitæus. Attamen Ocalothon scriba erat apud regem.
Exposuit in his commentariis de rebus gestis Phænicum Sanchuniatho, scriba regis.
Sem comentários:
Enviar um comentário